Ένα ξεχασμένο και χαμένο μέσα στα βουνά κάστρο, από το οποίο λίγα πράγματα σώζονται. Έχει όμως πλούσιο παρελθόν.

Ιστορία

Η παρακάτω ιστορία αφορά την Υπάτη σαν οικισμό και όχι αποκλειστικά το κάστρο, που φαίνεται ότι υπήρξε ένα μέρος της αρχαίας και μεσαιωνικής πόλης, κάτι σαν ακρόπολη. Είναι άγνωστο (στον Καστρολόγο) κατά πόσον το κάστρο ήταν και το ουσιαστικό κέντρο της πόλης. Μάλλον δεν ήταν.

Η πόλη κτίστηκε το 410 π.Χ και υπήρξε η πρωτεύουσα του λαού των Αινιάνων (Aenianes) και κέντρο μαγείας (!).

Ο οικισμός της Υπάτης στην αρχαιότητα λεγόταν «Ύπατα» και ήταν μέλος της Αιτωλικής Συμπολιτείας από το 302 π.Χ.

Η Υπάτη οχυρώθηκε για πρώτη φορά στους ελληνιστικούς χρόνους. Υπολείμματα αυτής της αρχικής οχύρωσης υπάρχουν σε πολλά σημεία στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το Κάστρο και μέχρι μέσα στη σύγχρονη Υπάτη. Η οχύρωση ανανεώθηκε τους Βυζαντινούς χρόνους από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, τον 6ο αιώνα μ.Χ.

Το 869 η Υπάτη αναφέρεται σε εκκλησιαστική σύνοδο για πρώτη φορά με το όνομα «Νέαι Πάτραι». Το 1204 καταλήφθηκε από τους Φράγκους σταυροφόρους και το 1218 πέρασε στην κυριαρχία των βυζαντινών δεσποτών της Ηπείρου.

Το 1267 κληροδοτήθηκε στον Ιωάννη Άγγελο Δούκα Κομνηνό τον Νόθο (νόθο γιο του Μιχαήλ Β’ Δούκα, Δεσπότη της Ηπείρου), ο οποίος οχύρωσε εκ νέου το Κάστρο και ίδρυσε το 1271 το Δουκάτο Νέων Πατρών. Το Δουκάτο την εποχή εκτεινόταν από τον Όλυμπο μέχρι τον Κορινθιακό κόλπο και λόγω των Βλάχων που ζούσαν σε αυτό λεγόταν και δουκάτο της Μεγάλης Βλαχίας ή «Μεγαλοβλαχία».

Το Κάστρο της Yπάτης δέχτηκε το 1275 την επίθεση του Ιωάννη Παλαιολόγου, βυζαντινού στρατηγού, επικεφαλής 30.000 ανδρών. Η ισχυρή οχύρωσή του εμπόδισε την κατάληψή του. Ο Ιωάννης Κομνηνός απέδρασε και κάλεσε σε βοήθεια τον Δούκα των Αθηνών (τον Γουλιέλμο Δελαρός, στον οποίο έταξε την κόρη του) που έσπευσε στις Νέες Πάτρες, επικεφαλής δύναμης ιπποτών και διέλυσε την πολιορκία. Το Κάστρο παρέμεινε στην κυριαρχία των απογόνων του Ιωάννη μέχρι το 1318, οπότε πέρασε στα χέρια των Καταλανών.

Οι Καταλανοί της Καταλανικής Εταιρείας μετά τη νίκη τους στη μάχη του Κηφισού το 1311 έγιναν κύριοι του Δουκάτου των Αθηνών. Λίγο μετά, υπό την ηγεσία του Αλφόνσο Φρέντερικ, γιου του βασιλιά της Σικελίας, άρχισαν να επεκτείνονται στα εδάφη του Δεσποτάτου της Ηπείρου και μεταξύ άλλων πήραν και την Υπάτη.

Τα νέα εδάφη ενώθηκαν με το Δουκάτο των Αθηνών με το όνομα Δουκάτο Αθηνών και Νέων Πατρών. Το Δουκάτο χωρίστηκε στα καπετανάτα του Σιδηροκάστρου, Νέων Πατρών και Σαλώνων (Άμφισσας).

Οι επιθέσεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας σταδιακά μείωσαν τα εδάφη του Δουκάτου μέχρις ότου ό,τι απέμεινε από αυτό, περιήλθε στη δικαιοδοσία της Δημοκρατίας της Φλωρεντίας το 1390.

Το 1393 το κάστρο της Υπάτης καταλήφθηκε από τους Τούρκους, που είχαν επικεφαλής το Σουλτάνο Βαγιαζήτ. Οι Τούρκοι δεν έμειναν για πολύ τότε, εγκαταστάθηκαν όμως οριστικά στα μέσα του 15ου αιώνα. Την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, η Υπάτη ονομαζόταν «Πατρατζίκι» (μικρή Πάτρα) και αποτελούσε έδρα ιδιαίτερης επαρχίας.

H τελευταία φορά που το κάστρο χρησιμοποιήθηκε ήταν κατά τον Εμφύλιο, όταν υπήρχε εκεί στρατιωτικό φυλάκιο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Από το κάστρο σήμερα δεν σώζεται σχεδόν τίποτα. Το πιο χαρακτηριστικό σημείο είναι το ερείπιο ενός στρογγυλού πύργου που δεν είναι ακριβώς γνωστό σε ποια περίοδο κτίστηκε. Το πιο πιθανό είναι να κατασκευάστηκε τον 14ο αιώνα από τους Καταλανούς.

Η σημερινή κατάσταση, η απουσία ερειπίων σημαντικών κτισμάτων και η έλλειψη αναφορών για μια μεγάλη καταστροφή, μας οδηγεί στις εξής υποθέσεις:
1) Στο κάστρο δεν έγιναν μετά τη μεσοβυζαντινή περίοδο σοβαρές ενισχύσεις της οχύρωσης, ίσως και λόγω της φυσικής οχυρής του θέσης.
2) Το κάστρο δεν υπήρξε κατά το μεσαίωνα το κέντρο της πόλης.
3) Ίσως το κάστρο να εγκαταλείφθηκε σχετικά νωρίς, ίσως ακόμα και πριν την έλευση των Τούρκων.

Για όλα αυτά όμως δεν υπάρχουν μαρτυρίες και χειροπιαστές αποδείξεις.

Παράλληλες Ιστορίες

1. Η Υπάτη από το 1180 μέχρι το 1824 είχε επίσκοπο με τον τίτλο «Επίσκοπος Νέων Πατρών» και για αποφυγή σύγχυσης ο Μητροπολίτης Πατρών λεγόταν «Παλαιών Πατρών».

2. Το 1377, τον τίτλο του Δούκα Νέων Πατρών πήρε ο Πέτρος Δ’ της Αραγωνίας (βορειοανατολική Ισπανία). Ο τίτλος διατηρήθηκε από τους διαδόχους του και είναι ακόμη μέρος του πλήρους τίτλου των μοναρχών της Ισπανίας. Με άλλα λόγια, ο σημερινός βασιλιάς της Ισπανίας είναι μεταξύ των άλλων και “Duque de Neopatria”, δηλαδή «Δουξ Νέων Πατρών».

Πηγές