Ο Σκάρος ήταν ο πιο παλιός και ίσως ο πιο σημαντικός από τους πέντε οχυρωμένους οικισμούς της Σαντορίνης. Επίσης είναι ο μόνος από τον οποίο δεν διασώζεται σχεδόν τίποτα.

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς σήμερα ότι σε αυτόν απότομο τον βράχο ήταν κάποτε το κέντρο του νησιού, μια ολόκληρη καστροπολιτεία με 200 σπίτια, καλντερίμια και εκκλησίες.

Ιστορία

Το καστέλι του Σκάρου χτίστηκε μεταξύ του 1205 και 1230, όταν οι Ενετοί ήταν ήδη οι κυρίαρχοι του νησιού. Αναπτύχθηκε γρήγορα καθώς η οχύρωσή του προσέφερε ικανοποιητική προστασία από τους πειρατές. Άλλωστε δεν κυριεύτηκε ποτέ καθ’ όλη τη διάρκεια της Ενετοκρατίας.

Tο αρχικό κάστρο, ήταν γνωστό και ως «Επάνω Κάστρο» ή «La Roka» και χτίστηκε από το Ενετό Giacomo Barozzi. Οι κάτοικοί του ήταν γνωστοί σαν Καστρινοί.

Ο Σκάρος ήταν η πρωτεύουσα της Σαντορίνης μέχρι τον 18ο αιώνα, αν και η εκκένωση του οικισμού είχε ξεκινήσει στις αρχές του 17ου αιώνα. Ο βράχος είχε κλονιστεί επανειλημμένα από ισχυρούς σεισμούς. Οι σεισμοί κατά τις εκρήξεις του 1650, 1701-1711 και 1866-1870 προκάλεσαν σημαντικές ζημιές. Φαίνεται πως οι σεισμοί την περίοδο 1701-1711 είναι που ώθησαν τους κατοίκους να τον εγκαταλείψουν οριστικά, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι είχε περάσει πια η εποχή της πειρατείας και δεν υπήρχε λόγος οι νησιώτες να στριμώχνονται σε απόκρημνα και δύσβατα σημεία.

Σύμφωνα με σκίτσα και τις αναφορές του κόμη Choiseul-Gouffier, ο οποίος επισκέφθηκε τη Σαντορίνη το 1770, υπήρχαν ακόμη τα σπίτια του Σκάρου εκείνη την εποχή. Όταν όμως ο αρχαιολόγος Ludwig Ross επισκέφθηκε τη Σαντορίνη το 1836, ο Σκάρος ήταν τελείως άδειος.

Ο βράχος του Σκάρου σήμερα είναι εντελώς ακατοίκητος. Υπάρχει μία μικρή εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία Θεοσκέπαστη και λίγα ερείπια από παλιές κατοικίες του οικισμού.

Ανεξάρτητα από το κάστρο, λέγεται ότι ο βράχος προσφέρει την πιο ωραία θέα προς την Καλντέρα της Σαντορίνης.

Το Κάστρο στην Τέχνη και στο Λόγο

Ο μόνος μάρτυρας για την εικόνα του καστελιού του Σκάρου είναι το σχέδιο σε μολύβι από τη συλλογή του Thomas Hope που βρίσκεται στο μουσείο Μπενάκη και ο σχεδιασμός του αποδίδεται στον L.S. Fauvel, Γάλλο Πρόξενο στην Αθήνα στο τέλος του 18ου αι.