Το Εμπορείο ή Εμπορειό ή αλλιώς ο «Νημποριός» είναι το μεγαλύτερο χωριό της Σαντορίνης με 1938 κατοίκους (2011). Βρίσκεται στη νότια πλευρά του νησιού, 12 χιλιόμετρα από τα Φηρά, στους πρόποδες του βουνού Προφήτης Ηλίας.

Στο κέντρο του Εμπορείου υπάρχει ένας παραδοσιακός οικισμός, το Καστέλι. Κοντά και προς ΒΑ από το Καστέλι βρίσκεται αυτός ο Γουλάς ή Πύργος.

Ο Γουλάς χρονολογείται από τον 15ο ή 16ο αιώνα. Με άλλα λόγια πρέπει να κτίστηκε όταν ήδη είχε αρχίσει να διαμορφώνεται το γειτονικό Καστέλι.

Ο Γουλάς μάλλον χρησίμευε για την αποθήκευση γεωργικών προϊόντων και την προστασία των καλλιεργητών. Ανήκε στην οικογένεια των Δαρζέντα. Όταν πέρασε η εποχή της πειρατείας, μετά το 17ο αιώνα, ο γουλάς αγοράστηκε και έγινε μετόχι της μονής του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου της Πάτμου και εκεί κατοικούσαν μοναχοί που υπάγονταν σε αυτήν.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Η στέγαση του γουλά γινόταν µε δώµα που στεφανωνόταν από επάλξεις, όπως στους πύργους της Νάξου. Στον ισόγειο χώρο υπήρχαν δύο υπόγειες στέρνες, ενώ οι όροφοι καλύπτονταν από κυλινδρικούς θόλους και επικοινωνούσαν μεταξύ τους με κτιστές εσωτερικές σκάλες.

Το συγκρότημα περιελάμβανε βοηθητικούς χώρους (μαγειρείο, αποθήκες κ.ά.) και μικρή εκκλησία στο δώμα.

Γενικά, οι γουλάδες της Σαντορίνης ήταν πολυώροφοι αμυντικοί πύργοι, με ορθογώνια κάτοψη, χωρίς ανοίγματα στο ισόγειο. Στην κατασκευή τους, πέρα από τους χοντρούς, ψηλούς τοίχους διακρίνουμε και άλλα χαρακτηριστικά αμυντικά στοιχεία, όπως σιδερένια θύρα, πολεμίστρες, καταχύστρες και επάλξεις.

Ο Γουλάς του Νιμποριού χτίστηκε σε τουλάχιστον 6 φάσεις. Στην τελική (μάλλον) φάση προστέθηκαν οι εξωτερικοί κεκλιμένοι τοίχοι (σκάρπες) πάνω στους αρχικούς κατακόρυφους για στήριξη. Δίνει την εντύπωση πυραμιδοειδούς κατασκευής.

Η ενίσχυση με τις σκάρπες πρέπει να έγινε στα μέσα του 17ου αιώνα. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτές οι χαρακτηριστικές επικλινείς σκάρπες (δυσανάλογα μεγάλες που περιβάλλουν την παλαιότερη κατασκευή σε μεγάλο ύψος) τις συναντούμε σε κατασκευές που έχουν σχέση με το Μοναστήρι της Πάτμου (θυμίζουμε ότι και ο γουλάς ήταν μετόχι της μονής): Στη βίγλα στις Λεύκες Πάτμου, στη Μονή Φωτοδότη της Νάξου (που ήταν μετόχι της Ι.Μ. Πάτμου) και τέλος στο ίδιο το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στην Πάτμο (σε πολύ μεγαλύτερη βεβαίως κλίμακα). Άλλωστε εξαιτίας αυτής της σύνδεσης με την Πάτμο χρονολογούμε τη σκάρπα του πύργoυ στο Εμπορειό τον 17ο αιώνα, επειδή ξέρουμε ότι τότε προστέθηκαν στο Μαναστήρι της Πάτμου (όπου προφανώς υπήρχε κάποιος μοναχός/πρωτομάστορας με ειδίκευση στις σκάρπες).

Πηγές