Το φρούριο των Σφακίων (Castel di Sfacia ή Sfachia) βρισκόταν στο λόφο Καστέλι, στην ανατολική άκρη της Χώρας Σφακίων και ήταν το τελευταίο που έκτισαν οι Ενετοί στην Κρήτη. Οικοδομήθηκε τον 15ο-16ο αιώνα πάνω σε Βυζαντινό «φρουρίδιο», αλλά και σε παλιότερο ενετικό κάστρο. Για πρώτη φορά αναφέρεται σε έγγραφα το 1526.

Οι πληροφορίες για το φρούριο είναι πολύ λίγες. Ήταν πολύ μικρό, με ένα μόνο πύργο και η φρουρά του αποτελούνταν από 15 άντρες, το πολύ.

Ιστορία

Τα χωριά των Σφακιών κατά την πρώτη περίοδο της ενετικής κυριαρχίας, έμειναν έξω από τη σφαίρα του ενδιαφέροντος της κεντρικής διοίκησης , με αποτέλεσμα να ισχύει εκεί καθεστώς ημιανεξαρτησίας.
Στην αρχή χωρίστηκαν σε τρεις «βαρωνίες», της Ανώπολης, του Σφακιά και του Αγίου Νικήτα. Αργότερα, από τον 14ο αιώνα, συμπεριλήφθηκαν στο διαμέρισμα των Χανίων ως ιδιαίτερη διοικητική περιφέρεια.

Οι Ενετοί έκτισαν δύο παραθαλάσσια φρούρια, το ένα στη χώρα των Σφακιών και το άλλο στο Φραγκοκάστελλο ή φρούριο του Αγίου Νικήτα, στην ανατολική μεριά.

Στη απογραφή του Καστροφύλακα (Piero Castrofilaca) που έγινε περί τα τέλη του 16ου αιώνα, σημειώνεται ότι στο φρούριο των Σφακιών κατοικούσαν 462 άνδρες, 610 γυναίκες, 335 παιδιά και 13 γέροντες.

Με το φρούριο αυτό συνδέεται το περιστατικό της «Χρυσομαλλούσας»: Ο φρούραρχος του κάστρου ονόματι Καπουλέτος συνάντησε μια πεντάμορφη χρυσομαλλούσα κόρη στη βρύση του χωριού, που ήταν η αρχοντοπούλα Χρυσή Σκορδύλη. Προσπάθησε να τη φιλήσει αλλά η κόρη αντιστάθηκε και τον χαστούκισε δυνατά στο πρόσωπο. Ο Καπουλέτος τότε εξοργίστηκε και με το σπαθί του της έκοψε τις ξανθιές πλεξούδες της. Μετά απ’ αυτό οι συγγενείς της κοπέλας έσπευσαν στο φρούριο, το κατέλαβαν, και σκότωσαν τη φρουρά.
Επακολούθησε μια περίοδος ταραχών και συρράξεων μεταξύ Σφακιανών και Ενετών, που κράτησε πολύ καιρό. Γενικά η επαρχία των Σφακιών υπήρξε εστία αναστατώσεων και επαναστατικών ενεργειών εναντίον της εξουσίας των Ενετών. Το αποκορύφωμα των εξεγέρσεων των Σφακιανών ήρθε το 1571. Η εξέγερση αντιμετωπίστηκε τότε από τον Γενικό Προβλεπτή Κρήτης Marino di Cavalli με σφαγές και καταστροφές. Οι θηριωδίες του di Cavalli προκάλεσαν την αντίδραση της Γερουσίας της Βενετίας που τον αντικατέστησε.

Κατά την Τουρκοκρατία, οι κατακτητές προσπάθησαν να ανακαινίσουν το φρούριο, αλλά οι Σφακιανοί δεν τους το επέτρεψαν. Μόλις το έχτιζαν, εκείνοι το γκρέμιζαν, με αποτέλεσμα σήμερα να σώζονται ελάχιστα ερείπια μέσα στο μικρό πευκόδασος του λόφου Καστέλι.

Πηγές