Το Σαμικό ήταν αρχαία πόλη που εγκαταλείφθηκε περί τον 6ο μ.Χ. αιώνα, αλλά αξιοποιήθηκε σαν οχυρή θέση κατά τη Φραγκοκρατία και κατά την Τουρκοκρατία.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Η θέση του Σαμικού έχει στρατηγική αξία καθώς ελέγχει το στενό πέρασμα «Κλειδί» ανάμεσα στα βουνά της Ηλείας και την ακτή.

Το Όνομα του Κάστρου

Το ομηρικό όνομα της πόλης ήταν «Αρήνη». Όταν την κατέκτησαν οι Επειοί (από την Ήλιδα) την ονόμασαν «Σάμο» (ἐπειδὴ Σάμους ἐκάλουν τὰ ὕψη, όπως εξηγεί ο Στράβων). Η ονομασία αυτή εξελίχθηκε σε «Σαμία», «Σάμη» και «Σαμικόν» ενώ ενδιάμεσα είχε μετονομαστεί σε «Μάκιστο». Όταν πέρασε ο Παυσανίας από εκεί, τον 2ο αιώνα μ.Χ., η πόλη λεγόταν «Σαμία».

Κάποιοι μελετητές τοποθετούν εδώ το θρυλικό κάστρο Αράκλοβο. Όμως το Σαμικό δεν είναι ούτε τόσο απόρθητο ούτε τόσο μικρό όπως περιγράφεται το Αράκλοβο στο Χρονικόν του Μορέως και που σήμερα είναι σχεδόν βέβαιο ότι βρισκόταν στην κορυφή Χρυσούλι της Μίνθης (όχι πολύ μακριά από το Σαμικό).

Ιστορία

To Σαμικόν ήταν σημαντική αρχαία πόλη. Ιδρύθηκε από τους Πελασγούς ενώ η κατοίκηση συνεχίστηκε και κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο. Υπήρξε το θρησκευτικό κέντρο των εννέα πόλεων της Τριφυλίας με επίκεντρο της λατρείας τον Κυανοχαίτη Ποσειδώνα.

Η κατασκευή των τειχών ανάγεται στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. Η πόλη χρησιμοποιήθηκε αργότερα σαν ορμητήριο, από τον στρατηγό της Αχαϊκής Συμπολιτείας Πολυσπέρχοντα, εναντίον των Αρκάδων, οπότε η οχύρωση ενισχύθηκε. Πρέπει να παρήκμασε μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση, αλλά η κατοίκηση συνεχίστηκε. Τελευταία επισκευή των τειχών φαίνεται ότι έγινε περί το τέλος του 5ου αιώνα μ.Χ.

Μετά τον 6ο μ.Χ. αιώνα η πόλη μάλλον εγκαταλείφθηκε.

Πιστεύεται ότι το Σαμικό χρησιμοποιήθηκε ξανά επί Φραγκοκρατίας. Μοναδική πηγή αυτής της υπόθεσης είναι η αναφορά του Σιμικού στην αραγωνέζικη έκδοση του Χρονικού του Μορέως σε ένα περιστατικό του 1263 όταν ένας από τους εκχριστιανισθέντες Τούρκους μισθοφόρους των Φράγκων παντρεύτηκε την κυρά του κάστρου. Δεν είναι όμως βέβαιο ότι εκείνο το Σιμικό ήταν το αρχαίο Σαμικό.

Υπάρχουν ελάχιστα μεσαιωνικά λείψανα στο Σαμικό ενώ είναι βέβαιο ότι δεν έγινε καμιά απολύτως επέμβαση στην οχύρωση επί Φραγκοκρατίας.

Ο τετράγωνος πύργος της ακρόπολης χρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους σαν φυλάκιο, όπως διαπίστωσε ο Leake το 1805. O πύργος γκρεμίστηκε αργότερα, ίσως κατά την Ελληνική Επανάσταση.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο αρχαιολογικός χώρος του Σαμικού εκτείνεται σε τρεις λόφους νοτιοανατολικά από το χωριό Κάτω Σαμικό της Ηλείας και περιλαμβάνει ανασκαφικά ευρήματα από διάφορες εποχές αρχίζοντας από την εποχή των Πελασγών και τους Μυκηναϊκούς χρόνους.

Το τμήμα του αρχαίου Σαμικού που θεωρείται ότι χρησιμοποιήθηκε και κατά το Μεσαίωνα είναι αυτό που βρίσκεται στον νοτιότερο από τους τρεις λόφους, κοντά στο χωριό Κλειδί.

Τα εντυπωσιακά τείχη με περίμετρο περίπου 1600 μ. περικλείουν μια σχεδόν τριγωνική κατηφορική περιοχή. Είναι κτισμένα με τέλειο ισοδομικό σύστημα, από τεράστιους κυβικούς ή πολυγωνικούς ογκόλιθους. Έχουν πάχος 2 μ. και σε μερικά σημεία διασώζονται σε ύψος 5 μ. Εντυπωσιακές είναι οι τρεις μικρές θυρίδες που διασώζονται ακέραιες με τους παραστάτες στο εξωτερικό μέρος τους και τις τρύπες για τις αμπάρες.

Ο γκρεμισμένος σήμερα τετράγωνος πύργος της ακρόπολης (που είχε χρησιμοποιηθεί και από τους Τούρκους) είχε διαστάσεις 19✖6 μέτρα.

Στη θέση Φραγκοκλησιά, στις όχθες του ομώνυμου ρέματος και στο λόφο βόρεια της ακρόπολης, βρίσκεται το Βαλάνειο. Είναι ένα βυζαντινό λουτρό, από τα ελάχιστα που διασώζονται στην Ελλάδα.

Πηγές