Το κάστρο της Νερατζιάς (ή των Ιπποτών) βρίσκεται στο λιμάνι της πόλης της Κω. Είναι χτισμένο στη χερσόνησο που κλείνει την ανατολική πλευρά του λιμανιού σε μία θέση κατάλληλη για την αποτελεσματική προστασία της πόλης και του λιμανιού. Πρόκειται για ένα επιβλητικό σε ύψος και όγκο κάστρο που αποτελεί ένα από τα αρτιότερα δείγματα αρχιτεκτονικής των Ιπποτών στα Δωδεκάνησα.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην περιοχή που είναι χτισμένο το κάστρο έχουν βρεθεί ίχνη κατοίκησης από τη Μυκηναϊκή περίοδο. Στην περίοδο της κλασικής αρχαιότητας ο χώρος ήταν νησί και συνδεόταν με την ξηρά μέσω γέφυρας, η οποία σώζεται μέχρι σήμερα (γέφυρα οδού Φοινίκων).

Ιστορία

Το κάστρο κτίστηκε από τους Ιωαννίτες Ιππότες (του τάγματος του Αγίου Ιωάννη) που είχαν καταλάβει το νησί, μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, από το 1315.

Το κάστρο άρχισε να χτίζεται το 1436 και ολοκληρώθηκε το 1514. Η μακρόχρονη πορεία ανέγερσης του αποτυπώνεται από τα πάμπολλα οικόσημα που βρίσκονται σε αρκετά σημεία του. Κατά την ανέγερση του χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικά υλικά μέλη από αρχαιότερα κτίσματα. Από τον 14ο ως τον 16ο αιώνα, δηλαδή σε όλη τη διάρκεια της κατοχής τους, οι Ιππότες λιθολόγησαν συστηματικά το Ασκληπιείο και εξαφάνισαν ό,τι είχαν αφήσει στη θέση του οι σεισμοί και οι χριστιανοί.

Το παλαιότερο χρονολογημένο σωζόμενο κτίσμα του κάστρου είναι ο κυκλικός πύργος αμέσως αριστερά από την επικλινή γέφυρα που συνδέει τους δύο περιβόλους και φέρει τα οικόσημα των M. Mαγίστρων De Lastic (1437-1454) και De Milly (1454-1461). O εξωτερικός περίβολος είναι μεταγενέστερος, άρχισε να κτίζεται από τον M.M. D'Aubusson γύρω στα 1495, συνεχίστηκε από τον D'Amboise και ολοκληρώθηκε από τον Del Carretto στα 1514.

Το 1492 ένα πολύ ισχυρός σεισμός προξένησε στο κάστρο σημαντικές ζημιές. Από το 1483 οι Ιωαννίτες Ιππότες είχαν υπογράψει συνθήκη ειρήνης με τους Τούρκους και για μεγάλο διάστημα, το πρόβλημα ήταν μόνο πειρατικές επιδρομές. Το 1498 έκριναν ότι έπρεπε να αναβαθμίσουν την άμυνα της Κω και άρχισαν την κατασκευή του εξωτερικού κάστρου. Η κατασκευή έγινε σύμφωνα με τις τελευταίες αμυντικές προδιαγραφές της εποχής και από τα εντοιχισμένα οικόσημα βλέπουμε ότι τα διάφορα τμήματά του ολοκληρώθηκαν μεταξύ των ετών 1503 και 1514. Δεν έχει ενιαία αρχιτεκτονική μορφή και μπορούμε να συμπεράνουμε ότι χτίστηκε χωρίς σαφές σχέδιο. Οι τεθλασμένες γραμμές, οι εσοχές και οι προεξοχές στο δυτικό τείχος πιθανώς υποδηλώνουν την ακτογραμμή της νησίδας.

Η Κως κατακτήθηκε από τους Τούρκους το 1522.

Το 19ο αιώνα το Κάστρο της Νερατζιάς χρησιμοποιήθηκε σαν στρατώνας της τουρκικής φρουράς και κατοικία του Τούρκου διοικητή. Στις 17 Μαρτίου 1816 εξερράγη από ατύχημα μια πυριτιδαποθήκη και κατέστρεψε μεγάλο μέρος του κάστρου.

Οι Ιταλοί έγιναν κύριοι του νησιού το 1912. Στη διάρκεια της Ιταλικής κατοχής η Ιταλική Αρχαιολογική Υπηρεσία κατεδάφισε τις τουρκικές προσθήκες κι έκανε εκτεταμένες εργασίες αποκατάστασης του κάστρου στην ιπποτική του μορφή, όπως το βλέπουμε σήμερα. Κατά τη Γερμανική κατοχή στο κάστρο στρατωνίσθηκε η φρουρά και φυλακίστηκαν Έλληνες πατριώτες.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Tο κάστρο έχει κτισθεί από ντόπιους λίθους καθώς και πολλά αρχιτεκτονικά μέλη σε δεύτερη χρήση (κίονες,επιγραφές, επιστύλια,βάσεις κ.λ.π.), προερχόμενα από τα ερείπια της αρχαίας πόλης. Eπίσης στην ανωδομή του είναι εντοιχισμένα πολλά ιπποτικά οικόσημα.

Aποτελείται από δύο οχυρωματικούς περιβόλους, τον εσωτερικό και τον εξωτερικό. O εσωτερικός έχει τέσσερεις κυκλικούς πύργους στις γωνίες, από τους οποίους ο NA έχει ενσωματωθεί στο τείχος του εξωτερικού περιβόλου. O εξωτερικός περιβάλλει τον πρώτο, είναι μεγαλύτερος, με ογκώδεις προμαχώνες στις τέσσερις γωνίες, επάλξεις και κανονιοθυρίδες. Oι δύο περίβολοι χωρίζονται με πλατιά τάφρο και επικοινωνούν με επικλινή γέφυρα.

Πάνω από την κεντρική πύλη υπάρχει ελληνιστική ζωφόρος με προσωπεία και γιρλάντες. Στην οροφή των εισόδων (κεντρική πύλη, πύλη Carmadino) έχουν τοποθετηθεί εγκάρσια κίονες από γρανίτη, προερχόμενοι πιθανότατα από την παλαιοχριστιανική βασιλική του Λιμένος.