Λείψανα της οχύρωσης της βυζαντινής Μάκρης σε οικόπεδο δίπλα από το μεταβυζαντινό ναό της Αγίας Αναστασίας.
Σήμερα τα ερείπια της οχύρωσης καταλαμβάνουν μικρή έκταση, μικρότερη από στρέμμα, αλλά κατά τη βυζαντινή περίοδο το κάστρο πρέπει να περιέκλειε ολόκληρο το ύψωμα στο οποίο είναι κτισμένος ο οικισμός της Μάκρης.

Ιστορία

Η τεχνοτροπία κατασκευής της τοιχοποιίας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η οχύρωση κατασκευάστηκε πριν από τον 10ο αιώνα.

Η βυζαντινή Μάκρη βρισκόταν δίπλα στην Εγνατία οδό και κατά πάσα πιθανότητα διαδέχθηκε την αρχαία Oρθαγορεία. Εικάζεται επίσης ότι εδώ ήταν ο σταθμός της Εγνατίας οδού που σε χάρτες και αναφορές (Tabula Peutingeriana κλπ) αναφέρεται με το όνομα Micolito ή Milolito ή και Mytolito. Αυτό δεν είναι απολύτως εξακριβωμένο, αλλά είναι μια πολύ λογική υπόθεση δεδομένων των αποστάσεων από άλλους σταθμούς της Εγνατίας (Τραϊανούπολις στα ανατολικά, Μαξιμιανούπολις στα δυτικά) και δεδομένου ότι δεν υπάρχουν βυζαντινά ή ρωμαϊκά ίχνη που να δηλώνουν την παρουσία σταθμού σε άλλο σημείο εκεί γύρω.

Η Μάκρη εμφανίζεται για πρώτη φορά στις ιστορικές πηγές στην αναφορά για τη σύνοδο του 879 όπου συμμετείχε και ο επίσκοπος Μάκρης. Μαρτυρείται ως επισκοπή μέχρι τον 14ο αιώνα υπαγόμενη στη μητρόπολη Τραϊανουπόλεως.

Μετά τον 9ο αιώνα υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες για τη Μάκρη που αν μη τι άλλο δείχνουν ότι δεν ήταν ένα ασήμαντο πόλισμα:
Το 1097 οι Νορμανδοί πέρασαν από τη Macra σε μια αποτυχημένη προσπάθεια να επιτεθούν στην Κωνσταντινούπολη.
Τον Απρίλιο του 1195 ο εκθρονισθείς αυτοκράτορας Ισαάκιος Β΄κατά τη φυγή του συλλαμβάνεται στη Μάκρη (ή στην “Κλεισούρα” της Μάκρης) και κατόπιν τυφλώνεται στη Βήρα. Στην εξιστόρηση αυτού του περιστατικού, ο Χωνιάτης ταυτίζει εσφαλμένα τη Μάκρη με τα Στάγειρα Χαλκιδικής.
Στα 1204 η “pertinentia de Macri et Traianopoli” μαζί με το “casale Brachon” περιέρχεται στους Φράγκους. Tην άνοιξη του 1205 ο Anseau de Courselles ανέλαβε κατ'εντολή του θείου του Γοδεφρίδου Βιλλεαρδουίνου το τιμάριο “es parties de Macre et de Trainople”.
Το 1206 ο Βούλγαρος τσάρος Ιβάν Α’ (γνωστός επίσης ως Καλογιάν ή Καλοϊωάννης ή Ιωαννίτζης ή Σκυλογιάννης) στον πόλεμο που έκανε εναντίον των Λατίνων κατέστρεψε πολλά κάστρα της Θράκης. Μεταξύ αυτών ήταν και το κάστρο της Μάκρης. Πάντως η πόλη συνέχισε να υπάρχει και μετά από αυτήν την καταστροφή.
Τον Δεκέμβριο του 1208 o Λατίνος αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης Ερρίκος περνάει από τη Machre κατά τη διαδρομή από την Πόλη προς τη Θεσσαλονίκη.
Η Μάκρη εμφανίζεται επίσης ως ονομασία της ορεινής χώρας στα ΒΔ και Β της πόλης, μέσω της οποίας ο Δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος εκστράτευσε λίγο μετά το 1224 επιτυχώς από την Μοσυνόπολη και την Γρατιανούπολη στην περιοχή του κάτω Έβρου.

Τον 14ο αιώνα η Μάκρη εμφανίζεται και σε διάφορους θαλάσσιους χάρτες και πορτολάνους. Το 1361 καταλαμβάνεται από τους Τούρκους οι οποίοι καταστρέφουν οριστικά την οχύρωση.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Από ό,τι βλέπουμε από το μικρό μέρος της οχύρωσης που σώζεται, το τείχος ήταν διπλό, κατασκευασμένο από ποταμίσιες πέτρες με κονίαμα ως συνδετικό υλικό.

Στη βόρεια πλευρά του οικοπέδου υπάρχουν λείψανα πύργου που προστάτευε τη βορειοανατολική γωνία του οχυρωματικού περιβόλου. Από τα ελάχιστα ανασκαφικά δεδομένα συμπεραίνουμε ότι ο πύργος ήταν κυκλικός με διάμετρο 4,80 μ. περίπου.

Μετά από εργασίες αποχωμάτωσης αποκαλύφθηκαν και τα θεμέλια δύο ακόμα πύργων στη βόρεια πλευρά. Ο ένας από τους πύργους είχε σχήμα πενταγωνικό και ο άλλος ήταν τετράγωνος και μάλλον νεώτερης κατασκευής από την υπόλοιπη οχύρωση.