Πύργος σε σχετικά καλή κατάσταση 1χλμ έξω από την Ιερισσό Χαλκιδικής, στην ανατολική όχθη χειμάρρου με την ονομασία «του Καλαϊτζή ο Λάκκος».

Πρόκειται για έναν από του πολλούς πύργους αγορείτικων μετοχίων στη Χαλκιδική. Ο συγκεκριμένος ανήκε στη σερβική μονή του Χιλανδαρίου. Προστάτευε τις εγκαταστάσεις του μετοχίου της «Κορόνης» που ξεκινώντας από την εκκλησία του σημερινού Προφήτη Ηλία έφταναν στον δημόσιο δρόμο κοντά στη θάλασσα εκτεινόμενες κατά μήκος του ρέματος.

Το Όνομα του Κάστρου

«Κρούνα» είναι σερβική ονομασία που σε αγιορείτικα έγγραφα αποδόθηκε στα ελληνικά ως «Κορόνη». Η αρχική προέλευση ίσως να ήταν το ελληνικό τοπωνύμιο «κορώνη» που συνήθως παραπέμπει σε κουρούνα.

Ιστορία

Από βυζαντινές πηγές και από οθωμανικούς φορολογικούς καταλόγους μαθαίνουμε ότι στην περιουσία του μετοχίου περιλαμβάνονταν μία οικία, αχυρώνας, αμπέλια, λαχανόκηποι, στάβλοι, πατητήρι για κρασί, αλώνι, μικρός ελαιώνας και μύλος.

Πρώτη αναφορά στο σερβικό «μετόχι της Κορόνης» γίνεται το 1320, την εποχή του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου’, όταν το μοναστήρι αγόρασε 68 μόδια γης στην περιοχή της Ιερισσού και ένα πύργο στα Χρούσια. Η έκταση του μετοχίου έφτανε τότε συνολικά τα 400 μόδια.
(Ο «θαλάσσιος μόδιος» ως μονάδα μέτρησης καλλιεργησίμων εκτάσεων ισοδυναμούσε με 888 τετρ. μέτρα και 73 τετρ. εκατ.)

Ο πύργος, σύμφωνα με τα αρχεία της Μονής Χιλανδαρίου, θεμελιώθηκε την εποχή του Σέρβου ηγεμόνα Μιλούτιν (Στέφανος Ούρος Β΄ Μιλούτιν, 1253-1321), δηλαδή στις αρχές του 14ου αιώνα.

Το 1423 η περιοχή πέρασε στα χέρια των Τούρκων αλλά αυτό δεν επηρέασε το ιδιοκτησιακό καθεστώς του μετοχίου.

Το 1569, οικονομικές δυσχέρειες ανάγκασαν το μοναστήρι να πουλήσει το μετόχι και τον πύργο στον ιερέα του Μαχαλά των Σιδηροκαυσίων (Στάγειρα), Βλαδίμηρο, που με τη σειρά του το μεταπούλησε στον συντοπίτη του Αντρέα, γιο του Ντέαν (σερβικής προφανώς καταγωγής).

Το 1573 αγοράστηκε και πάλι από τη μονή του Χιλανδαρίου που στη συνέχεια το πούλησε στους αδελφούς Μεχμέτ και Μουσταφά Τσελεμπή, οι οποίοι με τη σειρά τους το πούλησαν στον Εβραίο κάτοικο των Σιδηροκαυσίων, Ιωσήφ τον γιο του Αβραάμ. Περιήλθε ξανά στο μοναστήρι το 1719 που το κράτησε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.

Στην επανάσταση του 1821 ο πύργος πυρπολήθηκε, όπως και οι γειτονικοί πύργοι, από τον Μεχμέτ Εμίν Πασά και από τότε δεν ξαναχρησιμοποιήθηκε.

Τέλη της δεκαετίας του 1990 ανακατασκευάσθηκαν τα ξύλινα δάπεδα, τα κλιμακοστάσια και τοποθετήθηκε κρυφή εσωτερική στέγη ώστε να χρησιμοποιηθεί ως εκθεσιακός χώρος.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο πύργος είναι τετραγωνικής διατομής με μήκος πλευράς περί τα 7 μέτρα. Το σωζόμενο ύψος είναι 12 μέτρα ενώ λείπει τουλάχιστον ένας ακόμα όροφος, όπως αποδεικνύουν φωτογραφίες των αρχών του προηγούμενου αιώνα.

Το οικοδομικό υλικό του πύργου της Κρούνας, όπως και των άλλων πύργων της περιοχής προέρχεται κυρίως από τα κτίσματα της αρχαίας πόλης της Ακάνθου και της αρχαίας Ουρανούπολης.

Ο πύργος προστατευόταν από οχυρωματικό περίβολο εντός του οποίου υπήρχαν επίσης οι αποθήκες, οι στάβλοι και το οινοποιείο του μετοχίου. Από τον οχυρωματικό περίβολο σώζονται τμήματα της βόρειας και της ανατολικής πλευράς, συνολικού μήκους 40 μέτρων περίπου και ύψους 2,5 μέτρων. Τα υπόλοιπα τμήματα φαίνεται ότι λιθολογήθηκαν για να χρησιμοποιηθεί το οικοδομικό υλικό σε νεώτερα κτίσματα.

Πηγές