Υπολείμματα μεγάλου μοναστηριακού πύργου κοντά στο 1ο Δημοτικό Σχολείο στην Ιερισσό Χαλκιδικής.

Ιστορία

Η Χαλκιδική κατά τους προηγούμενους αιώνες και μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα ήταν γεμάτη από κτήματα ιδιοκτησίας των Μονών του Αγίου Όρους (που ακόμα κατέχουν πολλά οικόπεδα στη Χαλκιδική). Ο σκοπός αυτών των Μετοχίων ήταν η παραγωγή αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων για τον εφοδιασμό των μονών, δεδομένου ότι στον Άθω αφενός δεν υπήρχαν επαρκείς εκτάσεις για καλλιέργειες και αφετέρου δεν επιτρεπόταν η κτηνοτροφία.

Τα μετόχια ήταν συγκροτήματα που εκτός από τα χωράφια περιλάμβαναν μικρό ναό, εργαστήρια, καλύβια, κολλιγόσπιτα, αποθήκες κλπ. Πολλά από αυτά εξελίχθηκαν σε μοναστήρια και 9 από αυτά σε χωριά. Εκτός των άλλων κτισμάτων, περιελάμβαναν κατά κανόνα και έναν πύργο που ήταν το διοικητικό κέντρο του μετοχίου, αλλά και το κύριο μέσο αμυντικής προστασίας.

Όπως αναφέρεται από τις πηγές, οι μετοχικοί μοναστηριακοί πύργοι τον 16ο αιώνα ήταν τουλάχιστον 70 σε όλη τη Χαλκιδική. Σήμερα σώζονται τα ίχνη λιγότερων από 30.

Η συγκεκριμένη περίπτωση του πύργου Κουτσακίου σχετίζεται με Μετόχι της Μονής Ιβήρων.

Το «Κουτσάκι» ήταν ένα σύνολο χωραφιών της Μονής Ιβήρων, κατάλοιπο των μεγάλων ιδιοκτησιών της παλιάς μονής του Κολοβού, η οποία ενσωματώθηκε στην νεότερη Μονή Ιβήρων. Στα χωράφια αυτά χτίστηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος, μετά από απαλλοτρίωση, η Ιερισσός, μετά την καταστροφή του παλιού οικισμού από τον σεισμό του 1932.

Ο πύργος, σύμφωνα με τα αρχεία της μονής, χτίστηκε μεταξύ των ετών 1259 και 1283. Πυρπολήθηκε το 1821 από τον Μεχμέτ Εμίν Πασά ο οποίος είχε αποσταλεί για να καταστείλει την επανάσταση στη Χαλκιδική. Από τότε δεν επισκευάστηκε και δεν χρησιμοποιήθηκε ξανά και σωζόταν ερειπωμένος αλλά ολόκληρος, μέχρι τη δεκαετία του 1920, οπότε κατεδαφίστηκε με δυναμίτη, προκειμένου να κτισθεί με τις πέτρες του το νέο σχολείο του χωριού.

Ό,τι απόμεινε από τον πύργο είναι ένας σωρός, σαν τύμβος, από μπάζα και πέτρες. Ο σωρός καθαρίστηκε σχετικά πρόσφατα και φάνηκαν μερικές σειρές δομικών λίθων από τη βάση του πύργου. Τα «αποκαλυπτήρια» των θεμελίων του πύργου έδειξαν ότι, κατά μεγάλο μέρος, είχαν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή του υλικά από την παρακείμενη αρχαία Άκανθο.

Οι διαστάσεις της βάσης του ήταν περίπου 10✖9 μέτρα.

Ο πύργος είναι δίπλα σε μικρό υδροβιότοπο (έτσι λέμε τώρα τα βαλτόνερα). Πιο δίπλα υπάρχει και ένα παλιό πέτρινο γεφύρι. Προφανώς παλιότερα ήταν εκεί η κοίτη κάποιου χειμάρρου που σήμερα λόγω των αλλαγών στη δόμηση δεν υπάρχει πια.

Πηγές