Λίγο πιο έξω από το χωριό Βρίσα της Λέσβου, βρίσκεται ο "Παλαιόπυργος" που χτίστηκε το διάστημα 1355 - 1375 μ. X. απομεινάρι από την εποχή των Γατελούζων.

Είναι ο παλαιότερος πύργος του νησιού. Χρησίμευε ως κυνηγετικό καταφύγιο και ήλεγχε το φέουδο που υπήρχε περιμετρικά του. Σύμφωνα με την παράδοση, ο πύργος συγκοινωνούσε υπογείως με σήραγγα με τα Bατερά και τον Άγιο Φωκά.

Η ιστορία θέλει να είναι ο πύργος στον οποίο πέθανε ένας από τους Γατελούζους, αφού, όταν τον δάγκωσε σκορπιός, όλοι οι αυλικοί του έτρεξαν εκεί όπου βρισκόταν, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει ο όροφος από το βάρος.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Αρχιτεκτονικά, είναι παρόµοιος µε Γενοβέζικους πύργους της Χίου (πύργοι της Δοτιάς και του Πιτυού)

Eίναι τετραγωγικός πύργος μήκους πλευράς 12,6 m και πλάτος 2 m. Oι τέσσερις γωνίες του πύργου είναι φθαρμένες στο κάτω μέρος. Aυτό γιατί πάγια τακτική των Γατελούζων ήταν, όταν εγκατέλειπαν ένα κάστρο να φθείρουν τις άκρες του έτσι ώστε με τα χρόνια να χαλάει και να μην πέφτει στα χέρια των εχθρών, παρ' όλα αυτά όμως ο Πύργος είναι ακόμα όρθιος!

Η βόρεια πλευρά έχει καταρρεύσει ενώ στις υπόλοιπες διακρίνονται πολεμίστρες.
Στο ισόγειο υπήρχε δεξαμενή και δίπλα της υπόγεια στοά που δεν είναι γνωστό σε τι χρησίμευε και πού κατέληγε.
Η πύλη ήταν υπερυψωμένη και η είσοδος όπως σε όλους τους μεσαιωνικούς πύργους θα ήταν δυνατή μέσω κινητής σκάλας.

Θρύλοι και Παραδόσεις

Το σημερινό χωριό είναι κτισμένο στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας -και μυθικής- Βρίσας η οποί ήταν χτισμένη πάνω στη θάλασσα, στο ομώνυμο ακρωτήρι.

Στην πόλη αυτή υπήρχε ονομαστό ιερό του Βρισαίου Διόνυσου. Η ιερότητα του χώρου στο ακρωτήρι της Βρίσας διατηρήθηκε ως σήμερα με το χτίσιμο αλλεπάλληλων ναών. Ο τελευταίος αρχαίος ναός του Διονύσου, δωρικού ρυθμού, του οποίου τα λείψανα σώθηκαν ως τα σήμερα, ανήκει στο 1ο π.Χ. αιώνα.

Στη μυθική Βρίσα που συσχετίζεται με τον οικιστή της Λέσβου Μάκαρα αναφέρεται και η παράδοση για την ηρωίδα του Τρωικού Πολέμου, τη Βρισηίδα, την «ικέλη χρυσέη Αφροδίτη», όπως την περιγράφει ο Όμηρος, το μήλον της Έριδος ανάμεσα στον Αχιλλέα και τον Αγαμέμνονα.

Κατά την παράδοση, η Βρισηίδα γεννήθηκε στη Βρίσα και ήταν κόρη του Βρισέα, από τον οποίο προέρχεται και το όνομά της. Κι όταν ο Αχιλλέας κατέλαβε τη Λυρνησό, την πόλη όπου ζούσε η Βρισηίδα παντρεμένη με το βασιλιά Μύνητα, αφού σκότωσε τον άντρα της, την πήρε ως πολύτιμο λάφυρο μαζί του στο στρατόπεδο των Ελλήνων στην Τροία.

Στην τοπική παράδοση διατηρήθηκε ζωντανή και η πίστη για το πέρασμα του Αχιλλέα από τη Βρίσα. Με περηφάνια δείχνουν οι κάτοικοι ακόμα και σήμερα το πηγάδι στο δρόμο για τον Άγιο Φωκά, το οποίο «άνοιξε» ο Αχιλλέας και ονομάζεται προ τιμήν του «Αχιλλοπήγαδο»!

Πηγές