To κάστρο Μυλοποτάμου ή «Κάτω Χώρα» είναι ένας εγκαταλειμμένος μεσαιωνικός οικισμός σε μικρή απόσταση από το σημερινό χωριό Μυλοπόταμος στη δυτική πλευρά των Κυθήρων. Ο οικισμός κατοικούνταν μέχρι τη δεκαετία το 1950 και έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς πολλά κτίρια διατηρούνται σε σχετικά καλή κατάσταση.

Ιστορία

Το κάστρο είναι Ενετικό. Η επιγραφή στην πύλη αναγράφει έτος (αν)οικοδόμησης το 1566. Η χρονολογία αυτή προφανώς, αφορά την κατασκευή της πύλης η την επισκευή και ενίσχυση της οχύρωσης που ίσως έγινε στον απόηχο της ολοκληρωτικής καταστροφής της Παλαιοχώρας, στην άλλη άκρη του νησιού, από τον Τούρκο πειρατή Μπαρμπαρόσα, το 1537.
Θεωρείται βέβαιο πως ο Μυλοπόταμος υπήρχε από πιο πριν. Η ίδρυσή του πρέπει να έγινε τουλάχιστον δύο αιώνες νωρίτερα όπως συμπεραίνεται από στοιχεία στον ζωγραφικό διάκοσμο των ναών στο εσωτερικό του οικισμού. Φαίνεται πως υπήρχε εκεί ένας μικρός οικισμός τουλάχιστον από τον 14ο αιώνα που στο πέρασμα του χρόνου αναπτύχθηκε. και τον 16ο αιώνα, ειδικά μετά την καταστροφή των άλλων περιοχών του νησιού το 1537, αναβαθμίστηκε και απέκτησε καλύτερη οχύρωση.

Ο Μυλοπόταμος πρέπει να ήταν πλούσιο μέρος έχοντας 22 μύλους πάνω σε ένα μικρό ρέμα (εξ ού και το όνομα).

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το σημείο επιτρέπει τον έλεγχο των δυτικών παραλίων του νησιού και του Ιονίου πελάγους, αν και ο πρωταρχικός σκοπός του μάλλον ήταν η προστασία του τοπικού πληθυσμού

Η θέση δεν έχει ιδιαίτερα καλή φυσική προστασία καθώς η πρόσβαση από τα ανατολικά είναι εύκολη. Ούτε η οχύρωση είναι ιδιαίτερα ισχυρή. αλλά σίγουρα θα μπορούσε να αντέξει μια σύντομη καταδρομική πειρατική επίθεση (όχι βέβαια σαν του Μπαρμπαρόσα).

Η πύλη σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση. Πάνω από την τοξωτή θύρα υπάρχει ανάγλυφο με τον λέοντα του Αγίου Μάρκου και με το Ευαγγέλιο ανοιχτό στη γνωστή σελίδα, σημάδι ότι η Γαληνοτάτη Δημοκρατία βρίσκεται σε περίοδο ειρήνης. Κάτω από το λιοντάρι υπάρχουν τα οικόσημα δύο ενετικών οίκων και η χρονολογία MDLXVI ( 1566).

Μετά την πύλη, ένα καμαροσκεπές διαβατικό οδηγεί στα στενά δρομάκια του οικισμού με τα ημιερειπωμένα σπίτια, που είναι συνήθως διώροφα. Το ισόγειο των σπιτιών ήταν ένας χώρος με καμαρωτή οροφή, που χρησίμευε σαν αποθήκη και στάβλος. Η άνοδος στον δεύτερο όροφο –«το ανώγι»– γινόταν από εξωτερική κτιστή σκάλα. Οι στέγες ήταν οριζόντιες.

Στο Μυλοπόταμο, εντός των τειχών, υπάρχουν 9 εκκλησίες που ανήκουν στο 16ο - 17ο αιώνα. Είναι καμαροσκεπείς, ταπεινοί, μονόκλιτοι ναΐσκοι αλλά με εξαιρετικές τοιχογραφίες. Οι εκκλησίες είναι οι εξής : Παναγία Μεσοσπορίτισσα, Προφήτης Ηλίας, Άγιος Αθανάσιος, Άγιος Ιωάννης Θεολόγος, Άγιοι Ανάργυροι, Άγιος Νικόλαος, Άγιοι Πάντες, Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος, Άγιος Δημήτριος.

Έξω από τα τείχη του οικισμού, σε μικρή ακτίνα, υπάρχουν και άλλες εκκλησίες της ίδιας περίπου εποχής και τεχνοτροπίας.

Το ηλιοβασίλεμα από την δυτική πλευρά του κάστρου με θέα το Ιόνιο θεωρείται το ωραιότερο των Κυθήρων.

Πηγές