Ο πύργος του Κοκοσλή είναι μια αρχοντική κατοικία της εποχής της Τουρκοκρατίας με αρκετά οχυρωματικά στοιχεία. Βρίσκεται στο βόρειο μέρος του χωριού Άνω Λεχώνια του Δήμου Βόλου.

Εποπτεύει όλη την περιοχή των Λεχωνίων και ορθώνεται στο κέντρο ενός τσιφλικιού που αρχικά ήταν τούρκικο και που στα μέσα περίπου του 19ου αιώνα αγοράστηκε από την οικογένεια των Κοκοσλήδων από την Πορταριά.

Ιστορία

Στα Λεχώνια υπήρχαν παλιά, τον 18ο και 19ο αιώνα, πολλοί πύργοι (γίνεται λόγος για 60). Από αυτούς τους πύργους στέκονται ακόμα όρθιοι δύο: του Κοκοσλή και του Ολύμπιου, ενώ ένας τρίτος, του Σουλεϊμάν-Καραγιαννοπούλου είναι πλέον εντελώς ερειπωμένος. Παρεμπιπτόντως, στα Κάτω Λεχώνια υπάρχει και το «αρχοντικό του Κοντού», που είναι αρκετά νεώτερο, καθώς χτίστηκε το 1900.

Ο συγκεκριμένος πύργος του Κοσοσλή (ή Κοκωσλή ή Κουκουσλή) χτίστηκε στα τέλη του 17ου με αρχές 18ου αιώνα από κάποιον Τούρκο γαιοκτήμονα και αργότερα αγοράστηκε από τον Πορταρίτη έμπορο και μουχτάρη (τοπάρχη) Αθανάσιο Κοκοσλή. Η αγορά έγινε αρκετά χρόνια πριν την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα, μάλλον γύρω στα 1856 όταν οι Κοσοσλήδες άρχισαν να λειτουργούν ένα μεγάλο μεταξουργείο, τα ερείπια του οποίου σώζονται ακόμη κοντά στον πύργο. Από τότε, κατά καιρούς, έγιναν διάφορες επεμβάσεις στον πύργο.

Ο πύργος Κοκοσλή ήταν η κατοικία της οικογενείας μέχρι το 1960. Οι τελευταίοι ένοικοι ήταν οι κόρες του Απόστολου Κοκοσλή (εγγονού του πρώτου Έλληνα ιδιοκτήτη), Μαρίκα και Υπατία.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Όπως είπαμε, στα Λεχώνια υπήρχαν πολλοί πύργοι του 18ου αιώνα οι οποίοι είχαν παρόμοια τεχνοτροπία και είχαν μερικά κοινά χαρακτηριστικά:
Ήταν ευθυτενή και ψηλόκορμα κτίρια με τρία ή τέσσερα ή και πέντε πατώματα, συνήθως τετραγωνικής κάτοψης, χωρίς εσωτερικές διαιρέσεις (αβέρτο). Το μέσο εμβαδόν ανά όροφο δεν ξεπερνά τα 15 τ.μ. Η τοιχοποιία είναι δίδυμη (διπλοντούβαρο) λιθοδομή με ξυλοδεσιές από ξύλο καστανιάς. Το πάχος του τοίχου ξεπερνά το 1,5 μέτρα, πράγμα που δίνει στατική αντοχή (που ήταν ένα πρόβλημα λόγω του δυσανάλογα μεγάλου ύψους). Ο τελευταίος όροφος εξείχε περιμετρικά σχηματίζοντας «εξώστεγο» (προβολή). Οι κλειστοί χώροι είναι τα «σαχνισιά» (ξεπεταχτά) και οι ανοιχτοί τα «χαγιάτια» (ξάνωγα). Αυτά στηρίζονται σε οριζόντια «φορούσια» (δοκάρια). Όταν το μήκος των φορουσιών ήταν μεγάλο, ήταν απαραίτητη η στήριξή τους από κάτω με λοξές αντηρίδες.
Η είσοδος των πύργων ήταν στον πρώτο όροφο. Η πρόσβαση γινόταν συνήθως (τα παλιά τα χρόνια) με κινητή σκάλα. Η πόρτα της εισόδου είναι σχετικά μικρή. Πάνω της υπάρχει «καταχύστρα» (ή «φονιάς» ή «ζεματίστρα»»), απ’ όπου έριχναν καυτό νερό ή λάδι, όταν ο εχθρός πλησίαζε την είσοδο.
Σε όλους τους πύργους υπάρχουν στις όψεις τους τυφεκιοθυρίδες. Τα παράθυρα στους κάτω ορόφους είναι λίγα και μικρά, για φωτισμό και εξαερισμό, ενώ στον τελευταίο όροφο, όπου και η κύρια κατοικία, πολλά και μεγάλα.
Οι όροφοι εκτός του τελευταίου, χρησιμοποιούνταν βασικά ως αποθηκευτικοί χώροι. Ο εσωτερικός εξοπλισμός τους συνίσταται σε «παραθύρες» (εσοχές στους τοίχους) και μικρά ντουλάπια.

Ο πύργος του Κοκοσλή ακλουθεί αυτές τις γενικές σχεδιαστικές αρχές. Η διπλανή φωτογραφία του πύργου του Σουλεϊμάν-Καραργιαννόπουλου, από τις αρχές του αιώνα, δίνει μια ιδέα για το πώς περίπου ήταν ο πύργος του Κοκοσλή πριν τις παρεμβάσεις στο επάνω μέρος.

Ο πύργος του Κοκοσλή έχει 4 ορόφους. Τα θεμέλιά του έχουν πάχος 2,5 έως 3μ. Στην είσοδο οδηγεί κινητή, «κρεμαστή» γέφυρα (που τώρα είναι σταθερή, αλλά παλιά ανασηκωνόταν για λόγους ασφαλείας).

Το 1870 ένας Γάλλος αρχιτέκτονας, που είχε κληθεί βασικά για το μεταξουργείο, έκανε σοβαρές τροποποιήσεις στον πύργο: ξαναχτίστηκε ο τελευταίος όροφος και η στέγη, κατασκευάστηκε ένα κυκλικό κλιμακοστάσιο στη βόρεια πλευρά, προστέθηκαν εξώστες στον επάνω όροφο όπου ανοίχτηκαν μεγάλα παράθυρα, που έγιναν μπαλκονόπορτες και κόπηκαν τα μεγάλα ξύλινα φορούσια με τα εξώστεγα.
Επίσης, στον τελευταίο όροφο εγκαταστάθηκε τουαλέτα και εσωτερική αποχέτευση. Η απουσία αποχέτευσης ήταν ένα πρόβλημα σε όλους αυτούς τους παλιούς πύργους (όχι μόνο στα Λεχώνια, αλλά σε όλους σχεδόν τους πύργους που παρουσιάζονται στον Καστρολόγο).

Πηγές