Ερείπια πύργου στην περιοχή Μαραθιάς της Ορεινής Ναυπακτίας (που παλιά λεγόταν «Κράβαρα»), σχεδόν πάνω στον επαρχιακό δρόμο 24 από Ναύπακτο και σε αρκετή απόσταση (8 χιλιόμετρα) από το χωριό Παλαιόπυργος ή Παλιόπυργος που πήρε το όνομά του από τον συγκεκριμένο πύργο (η παλιά ονομασία του χωριού, πριν το 1927, ήταν Βελβίτσαινα ή Βελβίτζενα ή κάτι τέτοιο).

Ο πύργος κατασκευάσθηκε επί Τουρκοκρατίας, αλλά ανήκε σε Έλληνα. Έχει ανακηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το 1996 (ΦΕΚ 159Β/14.3-1996).

Ιστορία

Σύμφωνα με έγγραφα της Διοίκησης, το 1787 ο Αναγνώστης Νικολάκης Κανναβός αγόρασε τη γη σε εκείνη την περιοχή («διάφορα κτήματα συνιστάμενα από χωράφια, περιβόλια και μύλους») από τους κατοίκους του παλιού Παλιόπυργου. Φαίνεται ότι οι κάτοικοι δεν πούλησαν οικειοθελώς καθώς το ίδιο έγγραφο (που είναι του 1822) αναφέρει:
«Οι δε Βελβιτζιάνοι μηδέν έγγραφον παρέστησαν προς ακύρωσιν των του Καναβού, αλλά δικαιολογούνται με μόνον το ότι τας πωλήσεις των ρηθέντων κτημάτων έκαμαν παρά τιμήν δυναστικώς ύποχρεωθέντες παρά του Αναγνώστου Καναβού, όστις τότε ην προεστώς των Κραβάρων καί είχε μεγάλην, την επιρροήν παρά τω Αλή Πασά».

Οι Καναβαίοι ήταν παλιά βυζαντινή οικογένεια της Αιτωλοακαρνανίας και σε αυτήν ανήκαν τσιφλικάδες, φιλικοί, αγωνιστές του ‘21 και, αργότερα, πολιτικοί. Ο Αναγνώστης Καναβός που άρπαξε τη γη των Βελβιτζιάνων έγινε κοτζαμπάσης το 1805 υπαγόμενος στον Αλή πασά των Ιωαννίνων.

Σημειωτέον ότι όταν έγινε αυτή η εξαναγκασμένη συναλλαγή, το χωριό Παλιόπυργος δεν ήταν στο σημερινό σημείο, αλλά κάπου πιο κοντά στον πύργο. Όταν ο Καναβός άρπαξε τη γη τους, οι κάτοικοι σκόρπισαν και πολλά χρόνια αργότερα επέστρεψαν και εγκαταστάθηκαν στο σημερινό χωριό.

Προφανώς ο εν λόγω Αναγνώστης Καναβός ήταν αυτός που έκτισε τον πύργο, σίγουρα μετά το 1787 προς το τέλος του 18ου αιώνα ή το πολύ στα πρώτα χρόνια του 19ου αιώνα.

Το 1810, ο Αλή πασάς φοβούμενος, υποτίθεται, την επιτηδειότητα του Καναβού έστειλε τους ανθρώπους του να τον σκοτώσουν κρυφά, κατά τη διάρκεια μιας σύναξης των κοτζαμπάσηδων στα Γιάννενα. Η απόπειρα αυτή απέτυχε, αλλά από την εξιστόρηση αυτού του επεισοδίου μαθαίνουμε ότι ο Αναγνώστης Καναβός είχε μια φρουρά από 60 Αρβανίτες που στρατοπέδευε στην Κούλια του Καναβού!

Συνεπώς ο περι ού ο λόγος πύργος δεν ήταν απλά πυργοκατοικία αλλά κανονικός αμυντικός πύργος που εξυπηρετούσε στρατιωτικούς σκοπούς.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Πρόκειται για τριώροφο κτίριο κατασκευασμένο με αργολιθοδομή και ισχυρό συνδετικό κονίαμα, με εμφανή ίχνη από τις ξυλοδεσιές. Η δυτική και βόρεια πλευρά του σώζονται σε ύψος περίπου 9 μέτρων, ενώ η νότια και ανατολική είναι γκρεμισμένες.

Στους τοίχους ανοίγονται σειρές από πολεμίστρες και φωτιστικές σχισμές. Στο εσωτερικό του πύργου διακρίνονται τοιχαρμάρια και τζάκι.

Νοτιοανατολικά από τον πύργο διακρίνονται και άλλα χαλάσματα που μάλλον ήταν βοηθητικά κτίρια του αρχοντικού (στάβλοι κλπ.)

Πηγές