Στις βορειοδυτικές υπώρειες της Ίδης (Ψηλορείτη), σε υψόμετρο 360 μ. περίπου, και σε απόσταση 30 χιλ. ανατολικά του Ρεθύμνου βρίσκεται η αρχαία πόλη Ελεύθερνα.

Ο αρχαιολογικός χώρος καταλαμβάνει μια οδοντωτή κορυφογραμμή και περιλαμβάνει ερείπια και ευρήματα από διάφορες ιστορικές περιόδους μεταξύ των οποίων και ένας ογκώδης Βυζαντινός πύργος.

Ιστορία

Συστηματικές ανασκαφές που πραγματοποιούνται από το 1985 από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, έφεραν στο φως σπουδαία αρχαιολογικά λείψανα, που δίνουν την εικόνα της αρχαίας πόλης, κυρίως από τους γεωμετρικούς έως τους πρωτοβυζαντινούς χρόνους, χωρίς ωστόσο να λείπουν τα στοιχεία της αδιάκοπης χρήσης του χώρου από τα πρωτομινωικά έως και τα νεώτερα χρόνια.

Την πόλη ίδρυσαν οι Δωριείς τον 9ο αιώνα π.Χ. στη διασταύρωση των δρόμων που ένωναν τις πόλεις Κυδωνία, Κνωσσό και το ιερό στο όρος Ίδη.

Η πόλη γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη κατά τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους.

Η Αρχαία Ελεύθερνα υπήρξε σπουδαία πόλη και και κατά την πρώτη βυζαντινή περίοδο (δηλ. πριν την Αραβική κατάκτηση του νησιού). Έγινε έδρα επισκοπής και στο χώρο σώζονται τα ερείπια μιας βασιλικής. Σύμφωνα με τις τελευταίες αρχαιολογικές ανακαλύψεις, η οικοδόμηση της Βυζαντινής πόλης έγινε την περίοδο 430-450 μ.Χ.

Η πόλη οδηγήθηκε σε παρακμή μετά από ισχυρό σεισμό το 796, ενώ η οριστική καταστροφή επήλθε με την κατάληψη της Κρήτης από Άραβες πειρατές (824).

Η χρονολόγηση του περί ου ο λόγος πύργου δεν είναι γνωστή. Θεωρείται Βυζαντινός ή Ελληνιστικός αλλά δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να εκτιμηθεί με κάποια προσέγγιση ο χρόνος κατασκευής.

Πηγές