Οχυρό συγκρότημα αποτελούμενο από δύο οχυρώσεις που είναι ανεξάρτητες η μία από την άλλη, αλλά σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους και με παρόμοια κατασκευή, στην ημιορεινή τοποθεσία Άγιος Δημήτριος 1.3 χιλιόμετρα νότια από το Άνω Σούλι Μαραθώνα, στην Αττική.

Ιστορία

Η ιστορία των οχυρώσεων στον Άγιο Δημήτριο Άνω Σουλίου είναι άγνωστη. Επίσης δεν είναι γνωστή η χρονολογία κατασκευής τους ούτε κατά προσέγγιση.

Ο τρόπος κατασκευής της λιθοδομής δεν βοηθάει καθώς θα μπορούσε να ανήκει σε ένα ευρύτατο χρονικό φάσμα, από τη Μεσοβυζαντινή περίοδο μέχρι την Τουρκοκρατία.

Ο λόφος του Αγίου Δημητρίου δεν έχει ερευνηθεί ποτέ εξ όσων γνωρίζουμε. Η μόνη βιβλιογραφική αναφορά που έχει βρεθεί είναι στο βιβλίο του Νίκου Νέζη “ΤΟΠΩΝΥΜΙΚΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ, ΟΙΚΙΣΜΟΙ-ΜΝΗΜΕΙΑ-ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ”, εκδόσεις Ανάβαση, Αθήνα 2013, όπου διατυπώνεται ο άποψη ότι η οχύρωση είναι «μάλλον των χρόνων της τουρκοκρατίας».
Πράγματι, δεν αποκλείεται να είναι της Τουρκοκρατίας, και σε αυτήν την περίπτωση θα πρόκειται για ταμπούρι κλεφτών / αρματωλών (αν υπήρχε άλλη χρήση θα υπήρχαν περισσότερα ευρήματα). Όμως η κατασκευή είναι υπερβολικά καλοφτιαγμένη για ταμπούρι, ενώ δεν ταιριάζει σε αυτήν την υπόθεση η ύπαρξη των κυλινδρικών πύργων.

Πιστεύουμε ότι το πιο πιθανό είναι η οχύρωση να ανήκει στη μεσοβυζαντινή περίοδο, τον 7ο ή 8 αιώνα ίσως, όταν οι πληθυσμοί στη νότια Ελλάδα αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τις πεδινές περιοχές και τα παράλια και να καταφύγουν στα ορεινά για να προφυλαχθούν από επιδρομές Σλάβων και Σαρακηνών. Αυτό όμως είναι απλά μια εικασία, καθώς δεν υπάρχουν, όπως είπαμε, ασφαλείς ενδείξεις για τη χρονολόγηση.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Όπως αναφέρθηκε, πρόκειται γα δύο οχυρώσεις και όχι για μία, αλλά παρουσιάζονται μαζί στον Καστρολόγο επειδή αφενός είναι πολύ κοντά –σε απόσταση 300μ. η μία από την άλλη– και αφετέρου είναι προφανές ότι είναι της ίδιας εποχής και από τον ίδιο κατασκευαστή.
Θα το θεωρήσουμε ως ένα κάστρο μοιρασμένο σε δύο γειτονικά υψώματα.

Η νότια οχύρωση, που είναι και η μεγαλύτερη, σε υψόμετρο 350 μέτρων, είναι τραπεζοειδούς σχήματος και καλύπτει μια έκταση μεγαλύτερη από 4 στρέμματα.
Ο οχυρωματικός περίβολος σώζεται σε χαμηλό ύψος σε 3 από τις 4 πλευρές του, τη δυτική, τη νότια και την ανατολική.

Στις γωνίες υπάρχουν τρεις κυλινδρικοί πύργοι: με διάμετρο 4,80 μέτρα ο νοτιοδυτικός, 6,30 μέτρα ο βορειοδυτικός και 6,50 μέτρα ο νοτιοανατολικός.

Το πάχος των τειχών είναι στα 90 εκατοστά με 1 μέτρο σε όλο το μήκος τους. Τα τείχη όπως και οι πύργοι του κάστρου είναι κατασκευασμένα από τοπικό σχιστόλιθο της περιοχής, χωρίς καμία χρήση κονιάματος. Η λιθοδομή όμως είναι επιμελημένη, με πολύ καλές συναρμογές.

Δεν εντοπίζεται κανένα ίχνος επάλξεων ούτε τοξοθυρίδων / τυφεκιοθυρίδων. Εσωτερικά έχει σκαφτεί περίδρομος σε όλο το μήκος των τειχών για την κίνηση των αμυνομένων. Πιθανόν αυτός ο περίδρομος να ανοίχτηκε μεταγενέστερα γιατί είναι χαμηλότερα από το σωζόμενο ύψος του τείχους (δηλαδή ίσως να σκάφτηκε όταν η οχύρωση ήταν πια κατεστραμμένη σε μεγάλο βαθμό). Το ίδιο ισχύει και για τους 3 πύργους, όπου το επίπεδο του δαπέδου τους είναι βαθύτερο της εξωτερικής στάθμης.

Η δεύτερη οχύρωση βρίσκεται στο απέναντι λόφο προς βορράν που έχει ελαφρώς μικρότερο ύψος (περί τα 325) και ήταν μικρότερη. Εδώ είναι ευδιάκριτη μόνο η νότια-νοτιοανατολική πλευρά του οχυρωματικού περιβόλου και 4 στρογγυλοί πύργοι που είναι πολύ κοντά ο ένας στον άλλο. Η τεχνοτροπία κατασκευής είναι ίδια με την πρώτη οχύρωση, στον νότιο λόφο.

Η όλη κατασκευή είναι αρκετά ασυνήθιστη και δεν μοιάζει με καμιά άλλη από τις οχυρώσεις που υπάρχουν στον Καστρολόγο. Η λιθοδομή μοιάζει κάπως με τις μεσαιωνικές προσθήκες στο κάστρο των Αρμένων απέναντι στην Εύβοια, από το οποίο η απόσταση σε ευθεία γραμμή είναι μικρή. (25χλμ περίπου –πιθανόν να υπάρχει οπτική επαφή). Αλλά αυτή η ομοιότητα οφείλεται μάλλον στην χρήση παρόμοιων σχιστολιθικών πετρωμάτων.
Επίσης oi κυλινδρικοί πύργοι μοιάζουν (κάπως) με τους πύργους σε μια άλλη οχύρωση: στο Μαχαιράδο της Κεφαλλονιάς.

Το αρχικό ύψος της οχύρωσης είναι άγνωστο. Υποθέτουμε ότι ήταν αρκετά μεγαλύτερο από το σωζόμενο. Πάντως δεν αποκλείεται τα αρχικό ύψος να μην ήταν πολύ μεγαλύτερο (ειδικά αν η οχύρωση ανήκει στην εποχή της Τουρκοκρατίας).

Εντός των οχυρωματικών περιβόλων δεν διακρίνονται ερείπια κτισμάτων. Υπάρχουν όμως στην περιοχή –έξω από τις οχυρώσεις– αρκετά ερείπια από κτίσματα.

θέση των οχυρώσεων στη θέση Άγιος Δημήτριος Σουλίου (με κίτρινο οι πύργοι)

Πηγές