Ερείπια Μεσαιωνικού κάστρου πάνω από το λιμάνι του Κατάκωλου στην Ηλεία. Χτίστηκε τον 13ο αιώνα από τους Φράγκους πάνω στα ερείπια παλαιότερου Βυζαντινού φρουρίου και πάνω στην ακρόπολη της αρχαίας Φειάς.

Το Όνομα του Κάστρου

Το κάστρο ονομάστηκε από τους Φράγκους Μπο-Βουάρ (γαλλικά: Beau-Voir) ή Μπελ Βεντέρε (ιταλικά: Bel Vedere). Και τα δύο σημαίνουν «ωραία θέα». Η Βυζαντινή ονομασία του κάστρου ήταν Ποντικόν ή Πονδικόν, και μετά την οθωμανική κατάκτηση, Ποντικόκαστρο. Είναι πιθανόν να ονομάστηκε «Ποντικόν» εξαιτίας του σχήματός του ή επειδή είναι πάνω στη θάλασσα (πόντος=θάλασσα).

Στη «Γεωγραφία Παλαιά και Νέα», ο μητροπολίτης Αθηνών Μελέτιος μας παραδίδει για το κάστρο του Κατακόλου την ονομασία "Καλοσκόπιον", την ελληνοποιημένη εκδοχή της ιταλικής του ονομασίας (Belvedere).

Ιστορία

Το Βυζαντινό κάστρο για πρώτη φορά αναφέρεται από τις πηγές το 1111.

Το 1205, το κάστρο κυριεύτηκε από τον Γουλιέλμο Σαμπλίτη, τον Φράγκο που κατέλαβε την Πελοπόννησο μετά την άλωση του 1204. Το Ποντικόκαστρο ήταν ένα από τα 12 βυζαντινα κάστρα που σύμφωνα με το Χρονικόν του Μορέως προστάτευαν την Πελοπόννησο και ένα από τα πρώτα (αν όχι το πρώτο) που έπεσε στα χέρια των Φράγκων. Φαίνεται πως δεν ήταν ισχυρό, γιατί η άλωσή του στάθηκε σχετικά εύκολη υπόθεση για τους Φράγκους. Στα χρόνια που ακολούθησαν, το Ποντικόκαστρο έγινε ένα από τα οικογενειακά φέουδα των Βιλλεαρδουίνων.

Στο κάστρο αυτό συμφωνήθηκε ο σημαντικός γάμος του Γοδεφρείδου Β' Βιλλεαρδουίνου, κληρονόμου του Πριγκιπάτου της Αχαΐας και της Αγνής Κουρτεναί, κόρης του Λατίνου αυτοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη Πέτρου Κουρτεναί, όταν έτυχε να φιλοξενηθεί εδώ με την μητέρα της, καθώς μετέβαιναν δια θαλάσσης στην Κωνσταντινούπολη.

Το 1311, η πριγκίπισσα του Μοριά Ισαβέλα Βιλλεαρδουίνου (η Ιζαμπώ) όρισε με διαθήκη ότι τα κάστρα του Περιγαρδιού, της Καρύταινας και του «Πονδικού» θα δοθούν στην κόρη της Μαργαρίτα (αν και, τυπικά, η Ισαβέλα ήδη είχε χάσει τα δικαιώματά της στο πριγκιπάτο). Κατά τον πόλεμο διαδοχής ανάμεσα στον Φερδινάνδο της Μαγιόρκας και τον Λουδοβίκο της Βουργουνδίας έγινε μάχη στο κάστρο το 1315 ανάμεσα στον Φερδινάνδο και τους Νικόλαο Μαύρο και Νικόλαο Ορσίνι, που έληξε με νίκη του Φερδινάνδου.

Από τότε το Ποντικόκαστρο πέρασε διαδοχικά στην εξουσία του διεκδικητή του πριγκιπάτου της Αχαΐας Ινφάντη Φερδινάνδου της Μαγιόρκας (1315), της Μαρίας των Βουρβώνων (1364) και του Νέριο Ατζαγιόλι (τέλη του 14ου αι.).

Γύρω στα 1427 περιήλθε στους Έλληνες Δεσπότες του Μυστρά, αρχικά στον Κωνσταντίνο και κατόπιν στο Θωμά Παλαιολόγο.
To 1463, με την έναρξη του Α’ Ενετοτουρκικού πολέμου, πέρασε για μερικά χρόνια υπό τον έλεγχο των Ενετών. Το 1470 οι Τούρκοι το ανακατέλαβαν και το κατέστρεψαν μέχρι θεμελίων. Όπως λέει ο Σφαρντζής: «Διερχόμενος [ο μπεηλέρμπεης Τουραχάνογλου Ομέρ μπέης] δὲ παρέμπροσθεν, ὁμοίως ἐποίησαν [παρεδόθησαν] καὶ οἱ ἐν τῷ Βουμέρῳ καὶ τῇ Ὠλαίνᾳ καὶ τῷ Χελιδόνι καὶ οἱ ἐν τῷ Ποντικῷ· ὅπερ ὡς εἶναι εἰς τὸν αἰγιαλόν, ἐχάλασαν μέχρι καὶ θεμηλίων, τὰ δὲ ἄλλα ἔχουσι.»
Η άποψη ότι καταστράφηκε το 1430 από τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο μαζί με τη Γλαρέντζα, φαίνεται ότι δεν ευσταθεί.

Το κάστρο δεν αξιοποιήθηκε ούτε από τους Τούρκους ούτε από τους Ενετούς. Καμία απολύτως μνεία δεν γίνεται στα κατάστιχα της Β’ Ενετοκρατίας τον 17ο αιώνα.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το κάστρο εκτείνεται στο βόρειο τμήμα της σειράς των λόφων πάνω από τον Άγιο Ανδρέα, στην κορυφή του ακρωτηρίου Ιχθύς. Καταλαμβάνει μια έκταση περί τα 5 στρέμματα, με μήκος 90 μέτρα και μέγιστο πλάτος 55 μέτρα. Το πλάτωμα είναι σχετικά επίπεδο και σχετικά χαμηλό έχοντας υψόμετρο περίπου 55 μέτρα.

Το κάστρο είναι ερειπωμένο και κατεστραμμένο σε μεγάλο βαθμό. Υπάρχουν πάντως αρκετά υπολείμματα της οχύρωσης που δεν είναι εύκολα ορατά λόγω της βλάστησης. Στα ερείπια διακρίνονται ίχνη αρχαίας ελληνικής τοιχοδομής, βυζαντινής και φράγκικης.

Το πιο ορατό σημείο του κάστρου είναι ένας πύργος στη βορειοδυτική πλευρά σχεδόν τετράγωνος με διαστάσεις βάσεις 8,40μ✖8,50μ. Ο Antoine Bonn θεωρεί σίγουρο ότι ο πύργος είναι βυζαντινός ενώ κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι ολόκληρο το κάστρο υπήρξε βυζαντινό χωρίς σοβαρές τροποποιήσεις από τους Φράγκους.

Ο θρύλος λέει ότι υπήρχε σήραγγα από το κάστρο προς το Χλεμούτσι , κάτι που μάλλον αποκλείεται καθώς η απόσταση είναι πολύ μεγάλη.

Πηγές