Σε λόφο πάνω από το χωριό Καστρί του ΔΔ Φαναρίου της Πάργας βρίσκονται τα ερείπια της ακρόπολης της αρχαίας Πανδοσίας.

Στον ίδιο χώρο βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη με περίφραξη από τα υλικά του κάστρου.

Η ακρόπολη κατοικήθηκε και χρησιμοποιήθηκε σαν κάστρο για πολλούς αιώνες. Η οχύρωση επισκευάστηκε επί Ιουστινιανού, αλλά και τον 15ο αιώνα από τους Ενετούς

Ιστορία

Κατά την αρχαιότητα η Πανδοσία υπήρξε από τις σημαντικότερες ηπειρωτικές πόλεις, με ισχυρή ακρόπολη. Ήταν αποικία των Ηλείων.

Λέγεται ότι ένα από τα παλάτια του Βασιλέως Πύρρου Α της Ηπείρου βρισκόταν στην Πανδοσία. Η πόλη καταστράφηκε το 167-168 π.Χ. από τους Ρωμαίους (Αιμίλιος Παύλος), οι οποίοι σε λίγο επέτρεψαν την ανοικοδόμηση ενός μέρους από τα τείχη της στην κορυφή του λόφου (167-148 πΧ).

Οι Ρωμαίοι θέλοντας να ενισχύσουν το αποικιακό στοιχείο, που ήταν ανέκαθεν εχθρικό προς τους Ηπειρώτες, όρισαν την Αρχαία Πανδοσία ως έδρα του Κοινού των Ηπειρωτών (ή « Κοινὸν Ἀπειρωτᾶν») που είχαν αποστατήσει από τους Ρωμαίους στον Γ' Μακεδονικό πόλεμο (171-168 πΧ) και της παραχώρησαν το δικαίωμα να εκδίδουν χάλκινο νόμισμα. Το Κοινό αυτό τελούσε υπό την εποπτεία του Ηλείου αποίκου Μενεδήμου Αγιάδα. (Στην ουσία πάντως το Κονόν έπαψε από τότε να υπάρχει.)

Η Πανδοσία παρήκμασε, μετά το 31 πΧ, όταν με με διαταγή του Οκταβιανού οι κάτοικοί της υποχρεώθηκαν να μετοικήσουν στη Νικόπολη, τη νέα Ρωμαϊκή πόλη. Μετά την ερήμωσή της επί ενάμιση αιώνα, κατά την αυτοκρατορική περίοδο, η Πανδοσία αναβίωσε.

Η αναβίωσή της οφειλόταν κυρίως στα στρατηγικά πλεονεκτήματα της θέσης της. Συγκεκριμένα, η Πανδοσία έλεγχε τη διάβαση του Αχέροντα ποταμού, καθώς κάτω από τα τείχη της βρισκόταν η μεγάλη γέφυρα, απ' όπου περνούσε ο διεθνής χερσαίος δρόμος που οδηγούσε από την Απολλωνία στη Νικόπολη. Επίσης, λειτουργούσε και σαν ποταμίσιο λιμάνι, καθώς είχε τον έλεγχο της ποταμοπλοΐας στον Αχέροντα. Οπωσδήποτε η ηπειρωτική Πανδοσία, ακόμη και τα χρόνια του Πλίνιου, στο δεύτερο μισό του 1ου αιώνα μΧ, ήταν σημαντική πόλη. Φαίνεται όμως ότι η γειτονική της (σε απόσταση 4χλμ.) Αρχαία Εφύρα την επισκίαζε, καθώς ήταν πλησιέστερη στη θάλασσα.

Η Πανδοσία συνέχισε να υπάρχει παρ’ όλα αυτά και κατά τη Βυζαντινή περίοδο. Η οχύρωση του κάστρου ενισχύθηκε επί Ιουστινιανού τον 6ο μ.Χ. αιώνα, όπως πολλά άλλα κάστρα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Η επόμενη και τελευταία επέμβαση στο κάστρο έγινε τον 15ο αιώνα από τους Ενετούς οι οποίοι από το 1401 έως το 1797 κατείχαν την περιοχή της Πάργας και οι οποίοι είχαν σοβαρούς λόγους να ενισχύουν τις αμυντικές θέσεις που γειτνίαζαν με τις Οθωμανικές κτήσεις (ο Αχέροντας που είναι 200μ νότια από το κάστρο ήταν το σύνορο).
Οι Ενετοί είναι αυτοί που μετέτρεψαν την αρχαία ακρόπολη σε φρούριο και μεγάλο μέρος των ερειπίων των τειχών προέρχεται από αυτήν την περίοδο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Τα τείχη της Πανδοσίας βρίσκονται περιμετρικά του λόφου του Αγίου Ιωάννη, στους πρόποδες του οποίου σήμερα υπάρχει ο οικισμός Καστρί, ονομαζόμενος έτσι από το φρούριο.

Η περίμετρος των τειχών είναι 1640 m και περιβάλλει την κορυφή και τη ΝΔ πλευρά του λόφου ως τους πρόποδες, σε μια έκταση 330 στρεμμάτων. Κατά αποστάσεις ενισχύεται με 22 ορθογώνιους αμυντικούς πύργους, που σήμερα διατηρούνται σε κάποιο βαθμό. Δύο πύλες σώζονται στην ανατολική πλευρά και μια πιθανή πύλη υπήρχε στη ΒΔ πλευρά.

Με την εγκατάσταση των περιοίκων Θεσπρωτών ο οικισμός επεκτάθηκε στις ανατολικές πλαγιές και περιτειχίστηκε με ένα νέο πολυγωνικό τείχος, του οποίου λείψανα διατηρούνται στη Β και ΒΑ πλευρά. Έτσι η συνολική περίμετρος του κάστρου φτάνει τα 2000 m. που αντιστοιχεί σε πληθυσμό 9.000-10.000 κατοίκων!

Πηγές