Κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Παλαιόπολης, (τον πιο σημαντικό της Σαμοθράκης και από τους πιο σημαντικούς στην Ελλάδα) 4χλμ βόρεια από τη Χώρα, σε ύψωμα με όμορφη θέα, στέκουν οι τρεις πύργοι των Γατελούζων, που θυμίζουν τη σύντομη περίοδο που ο γνωστός γενοβέζικος οίκος διαφέντευε στο νησί.

Ιστορία

Οι πύργοι χτίστηκαν από τον Γενοβέζο άρχοντα της Αίνου (σημερινή Enez στην Ανατολική Θράκη, στο Δέλτα του Έβρου, απέναντι από την Αλεξανδρούπολη) Παλαμήδη Γατελούζο (Palamede Gattilusio) μεταξύ 1431 και 1433, μόλις έγινε κύριος του νησιού και την ίδια περίπου περίοδο που ανακατασκεύασε και το κάστρο της Χώρας της Σαμοθράκης.

Για τη μεσαιωνική ιστορία της Σαμοθράκης, βλ. το λήμμα για το Κάστρο Σαμοθράκης.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Παρά την ονομασία «Πύργοι Παλαιόπολης» που έχει επικρατήσει, δεν πρόκειται για μεμονωμένους πύργους, αλλά για ερείπια κανονικού μεσαιωνικού κάστρου του 15ου αιώνα.

Το κάστρο καταλαμβάνει μια έκταση 5 περίπου στρεμμάτων που είναι ένα μικρό τμήμα της οχύρωσης της αρχαίας πόλης. Ήταν στο βόρειο άκρο της αρχαίας οχύρωσης, σε απότομο ύψωμα που δέσποζε πάνω από το αρχαίο λιμάνι (το οποίο σήμερα δεν φαίνεται ιδιαίτερα υπήνεμο – μάλλον η ακτογραμμή έχει αλλάξει δραματικά)
Η αρχαία οχύρωση είχε περίμετρο μήκους 2350 μέτρων και περιέκλειε μια έκταση 2500 στρεμμάτων.

Το μεσαιωνικό φρουριακό συγκρότημα περιλαμβάνει τάφρο, περίβολο και 3 πύργους, από τους οποίους ο νοτιοανατολικός, που σώζεται σχεδόν ακέραιος (εκτός από τις επάλξεις της κορυφής), αποτελεί το πιο εντυπωσιακό του κτίσμα.

Στην τοιχοδομία του μεγάλου νοτιοανατολικού πύργου από λαξευτές πέτρες και ασβεστοκονίαμα χρησιμοποιήθηκαν πολλά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη κυρίως από κτίρια της αρχαίας πόλης (το ίδιο παρατηρείται και στην κατασκευή των άλλων δύο πύργων).
Ο πύργος έχει κάτοψη ορθογωνική, με διαστάσεις βάσεις 11,7✖10μ. και ύψος περίπου 17,75 μ.
Αποτελείται από ένα τυφλό ισόγειο και 3 ορόφους, που είχαν ξύλινα πατώματα.
Η θολωτή οροφή έχει σχήμα ημικύλινδρου ενισχυμένου με τόξο-νεύρωση στη μέση.
Στο ισόγειο υπάρχει κυκλική δεξαμενή, όπου διοχετεύονταν από το δώμα με αγωγό τα νερά της βροχής. Το τελευταίο ήταν κτισμένο με λίθους και πήλινα άδεια πιθάρια για τη μείωση του βάρους του.

Οι τοξωτές εσοχές στα εσωτερικά μέτωπα των τοίχων ήταν διαφόρων μεγεθών και η καθεμία είχε άνοιγμα-τοξοθυρίδα. Ένας εξώστης ενσωματωμένος σήμερα στον νοτιοανατολικό τοίχο, στο ύψος του δεύτερου ορόφου, είχε δύο ορθογώνιες οπές-καταχύστρες στο δάπεδό του, ανάμεσα στα φουρούσια που τον στήριζαν.

Η είσοδος στον πύργο ήταν ένα υπερυψωμένο άνοιγμα στον πρώτο όροφο, στον βορειοανατολικό τοίχο. Η πρόσβαση γινόταν μέσω εξωτερικής κινητής σκάλας. Η εσωτερική σκάλα προς τους επάνω ορόφους ήταν ξύλινη μέχρι το ύψος του τρίτου ορόφου, απ’ όπου συνεχίζεται χωνευτά μέσα στο πάχος του τοίχου και οδηγεί στο δώμα, στην κορυφή.

Στο νοτιοδυτικό τμήμα της βορειοδυτικής πλευράς του πύργου βρισκόταν η πύλη της όλης οχύρωσης.

Σε ενσωματωμένο γωνιόλιθο του πύργου υπάρχει ανάγλυφο με το οικόσημο των Gateluzzi και του Βυζαντίου, παρόμοιο με αυτά που υπάρχουν στους πύργους της Χώρας.

Πηγές