Ένα τυπικό νησιώτικο καστέλι στο οποίο διασώζονται αρκετά στοιχεία που θυμίζουν το μεσαιωνικό παρελθόν του.

Ιστορία

Το 1207 η Κίμωλος έγινε τμήμα του Δουκάτου του Αρχιπελάγους (ή Δουκάτου της Νάξου) του Ενετού Μάρκου Σανούδου.

Το νησί ονομάστηκε από τους Ενετούς Αρτζιαντιέρα ή Αρτζεντιέρα, λόγω των ασημόχρωμων βράχων της στα νότια.

To 1537 λεηλατήθεκε από τον Τούρκο πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα. Οι Τούρκοι μετά από εκείνη την επιδρομή δεν έμειναν στο νησί. Το πήρε ξανά ο Αντζιελότο Γκοζαδίνο, αλλά πληρώνοντας φόρο υποτελείας στο Σουλτάνο.

Αυτό που σήμερα περιγράφεται σαν «Κάστρο της Κιμώλου» φαίνεται ότι διαμορφώθηκε οριστικά στα τέλη του 16ου αιώνα από τον εφοπλιστή Ιωάννη Ράφο, οικόσημο του οποίου με χρονολογία 1592 υπάρχει εντοιχισμένο σε ένα τοίχο.

Πιθανόν, ο πρωταρχικός σκοπός του κάστρου ήταν η παροχή στέγης σε ναυτικούς και στις οικογένειές τους. Κατά το 17ο αιώνα ο οικισμός επεκτάθηκε έξω από τα τείχη.

Το κάστρο κατελήφθη το 1617 από τους Τούρκους. Το πρόβλημα της πειρατείας όμως δεν σταμάτησε να υπάρχει. Το 1638 η Κίμωλος καταλήφθηκε και πυρπολήθηκε από πειρατές και το νησί σχεδόν ερήμωσε.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το κάστρο του νησιού είναι ένας οχυρωμένος οικισμός στο παλιό Χωριό, που παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με άλλους ενετικούς οικισμούς στις Κυκλάδες.

Σχηματίζεται από δύο ομόκεντρα συγκροτήματα κατοικιών (το ένα περικλείει το άλλο). Τα συγκροτήματα έχουν ορθογώνιο σχήμα. Τα σπίτια των συγκροτημάτων ήταν κολλημένα το ένα στο άλλο και οι εξωτερικοί τοίχοι τους ήταν ενισχυμένοι και με ελάχιστα ανοίγματα ώστε να σχηματίζεται ένα αμυντικό τείχος.

Στο κέντρο του οικισμού υπήρχε μια μικρή σειρά από σπίτια (των αρχόντων μάλλον) και δίπλα διαμορφώνεται μια μικρή πλατεία όπου βρίσκεται ο ναός Ναός της Γεννήσεως Του Χριστού.

Τα σπίτια είναι χτισμένα με τη σκληρή πέτρα της περιοχής (σιδερόπετρα), ενώ υπάρχουν διακοσμητικές λεπτομέρειες από «πώρι». Υπήρχαν 123 διώροφα σπίτια και φιλοξενούσαν άλλη οικογένεια στον όροφο (ανωγάρηδες) και άλλη στο ισόγειο (κατωγάρηδες)

Το Μέσα Κάστρο (του εσωτερικού δακτυλίου) είναι σήμερα ερειπωμένο. Το Έξω Κάστρο αποτελείται από μια σειρά σπιτιών, ο εξωτερικός τοίχος των οποίων αποτελούσε ταυτόχρονα και το εξωτερικό τείχος του κάστρου. Σε πολλά σπίτια υπάρχουν υπέρθυρα με οικόσημα και χρονολογίες. Ανάμεσα στις δυο σειρές σπιτιών υπήρχε ένα πολύ στενό περιμετρικό δρομάκι.

Το Έξω Κάστρο έχει δυο πύλες: την Κάτω Πόρτα στα νότια, στο δρόμο της Αγοράς και την Πάνω Πόρτα στην ανατολική πλευρά, δίπλα στην οποία βρίσκεται σήμερα το Λαογραφικό και Ναυτικό Μουσείο.

Οι πύλες φέρουν χρονολογίες 1650 και 1646 αντίστοιχα. Οι ημερομηνίες αυτές προφανώς σχετίζονται με τη γενική επισκευή του κάστρου μετά τη μεγάλη επιδρομή του 1638. Τότε ενισχύθηκε το Κάστρο και με πύργους. Σήμερα στα σπίτια της εξωτερικής σειράς έχουν ανοιχτεί πόρτες και παράθυρα προς τα έξω.

Στο Μέσα Κάστρο υπάρχουν 2 είσοδοι.

Η αρχική ημερομηνία κατασκευής του κάστρου δεν είναι ακριβώς γνωστή. Σίγουρα είναι ενετικό και δημιουργήθηκε κάποια στιγμή ανάμεσα στον 14ο και 16ο αιώνα. Αν λάβουμε υπόψη ότι παρόμοιοι οικισμοί δημιουργήθηκαν σε άλλα νησιά των Κυκλάδων στο πρώτο μισό του 15ου αιώνα, μπορούμε να υποθέσουμε, με αρκετή σιγουριά, ότι κάπου τότε ξεκίνησε να κατασκευάζεται και ο συγκεκριμένος οικισμός.

Το Χωριό άρχισε να αναπτύσσεται έξω από το Κάστρο μετά τον 17ο αιώνα, οπότε το Κάστρο άρχισε να εγκαταλείπεται σιγά-σιγά.

Πηγές