Ένα σχετικά άγνωστο κάστρο τα απομεινάρια του οποίου κρύβονται μέσα στο δασύλλιο της Ηγουμενίτσας. Κτίστηκε από τους Ενετούς μάλλον στις αρχές του 15ου αιώνα και καταστράφηκε από τους ίδιους στο τέλος του 17ου αιώνα.

update (Μάρτιος 2023): Στον χώρο πραγματοποιούνται εργασίες ανάδειξης στο πλαίσιο του έργου «Δίκτυο Παράκτιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς» (Coastal Heritage Network – CoHeN) του Ε.Π. Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας Interreg Ελλάδα – Ιταλία 2014-2020, Έργο συγχρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.) και την Εθνική Συμμετοχή των χωρών Ελλάδας και Ιταλίας.
Το αποτέλεσμα είναι ότι έχει γίνει αποψίλωση στο εσωτερικό του κάστρου και έχουν γίνει εργασίες αποκατάστασης. Το κάστρο δεν κρύβεται πλέον από το «δασύλλιο» και έχει φανεί το περίγραμμά του.
Οι φωτογραφίες 2 έως 11 (λήψη πριν το 2015) απέχουν πολύ από τη σημερινή εικόνα του κάστρου.

Ιστορία

Το 1294 ο Δεσπότης της Ηπείρου Νικηφόρος Α’ Κομνηνός Δούκας Άγγελος (1268-1297) έδωσε ένα τμήμα της επικράτειάς του αποτελούμενο από Ναύπακτο, Αργυρόκαστρο, Βόνιτσα, Βουθρωτό, Θεσπρωτία (συμπεριλαμβανομένης της Ηγουμενίτσας) ως προίκα στη θυγατέρα του Θαμάρ για τον γάμο της με τον πρίγκιπα Φίλιππο Α’ του Τάραντα, γιο του Ανδεγαυού (δηλ. του οίκου των Ανζού) βασιλιά της Νάπολης Καρόλου Β’ του Χωλού.
Μετά τον θάνατο του δεσπότη Νικηφόρου, το 1297, υπήρξε αμφισβήτηση για αυτές τις παραχωρήσεις από τους Βυζαντινούς του Δεσποτάτου (και από τη χήρα του Νικηφόρου, την Άννα Παλαιολογίνα Καντακουζηνή). Οι Ανδεγαυοί διασφάλισαν τα δικαιώματά τους στην περιοχή μετά από εκστρατεία του βασιλιά Καρόλου Α’ στην Ήπειρο το 1304. Και κράτησαν την Ηγουμενίτσα μέχρι το 1386, παρόλο που στην υπόλοιπη Ήπειρο η κατάσταση υπήρξε πολύ ρευστή τις επόμενες δεκαετίες.

Εκατό χρόνια αργότερα οι Ενετοί κατέλαβαν τα παράλια της Θεσπρωτίας δημιουργώντας βάσεις στη Σαγιάδα και την Πάργα. Αυτό έγινε λίγο μετά από την προσάρτηση της Κέρκυρας (από τους Ενετούς) το 1386. Από τότε και για ενάμιση αιώνα τα παράκτια φρούρια της Θεσπρωτίας παρέμειναν τα προκεχωρημένα φυλάκια των Ενετών στη Δυτική Ελλάδα.
Την περίοδο αυτή, πιθανότατα στις αρχές του 15ου αι., χτίστηκε το κάστρο της Ηγουμενίτσας, που μέχρι τότε δεν ήταν σημαντικό λιμάνι. (Πάντως στη θέση υπήρχε Ρωμαϊκό και πρωτοβυζαντινό φρούριο που φαίνεται πως είχε εγκαταλειφθεί μετά τον 6ο αιώνα.)
Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας (1386-1479) το Porto delle Gomeenizze αναφέρεται ως ασφαλές λιμάνι, ενώ διασώζονται αρκετές απεικονίσεις της πόλης από χαρτογράφους της εποχής εκείνης.

Από το 1452 όταν εισέβαλε στη Θεσπρωτία ο Οθωμανός Μεχμέτ Χατζή μπέης, έχουμε συνεχείς συγκρούσεις Τούρκων και Ενετών (μαζί με Κερκυραίους και Χειμαρριώτες) στα παράλια της Θεσπρωτίας.
Με τη λήξη του Α’ Ενετοτουρκικού πολέμου, το 1479, η περιοχή πέρασε στους Οθωμανούς, σύμφωνα με τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης. Στην πράξη αυτό δεν ίσχυσε και οι Τούρκοι ήρθαν εδώ αργότερα, περί τα μέσα του 16ου αιώνα, μετά το τέλος του Γ’ Ενετοτουρκικού πολέμου και την ήττα των Δυτικών στη ναυμαχία της Πρέβεζας (1538). Στο τέλος εκείνου του πολέμου, το 1540, οι Ενετοί αναγκάστηκαν να παραδώσουν πολλά εδάφη της ηπειρωτικής Ελλάδας στους Τούρκους συμπεριλαμβανομένης της Ηγουμενίτσας (παρόλο που κράτησαν τότε τα γειτονικά κάστρα Πάργας και Βουθρωτού)
Επί Τουρκοκρατίας έγιναν σημαντικές τροποποιήσεις και ενισχύσεις στο κάστρο.

Οι Ενετοί επέστρεψαν για λίγο τον 17ο αιώνα κατά τον ΣΤ’ Ενετοτουρκικό πόλεμο (1684-1699). Κατέλαβαν για λίγο την Ηγουμενίτσα αλλά αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν το 1685. Φεύγοντας οι Ενετοί, κατά διαταγή του ναυάρχου Μοροζίνι, ανατίναξαν το κάστρο της Ηγουμενίτσας, αφού προηγουμένως μετέφεραν τα 12 κανόνια του στην Κέρκυρα. Αυτό ήταν και το τέλος του κάστρου της Ηγουμενίτσας.

Το επόμενο διάστημα το λιμάνι της Ηγουμενίτσας χρησιμοποιήθηκε ως αγκυροβόλιο του τουρκικού στόλου – πιθανότατα μετά από εκβάθυνση της εισόδου του. Οι Ενετοί επέστρεψαν για άλλη μια φορά το 1718 και παρέμειναν μέχρι την κατάλυση της Ενετικής Δημοκρατίας από τους Γάλλους το 1797.

Το 1798 ο Αλή Πασάς, αφού νίκησε τους Γάλλους, κατέλαβε το Βουθρωτό, την Ηγουμενίτσα, την Πρέβεζα και τη Βόνιτσα. Στην Ηγουμενίτσα έκανε μια προσπάθεια να επισκευάσει το κάστρο (όπως είχε κάνει σε πολλά άλλα κάστρα του πασαλικίου του) αλλά απ’ ότι φαίνεται η προσπάθεια ανακατασκευής στην Ηγουμενίτσα δεν ολοκληρώθηκε.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το κάστρο της Ηγουμενίτσας έχει σχήμα τραπεζίου, εμβαδόν περίπου 6,3 στρέμματα και περίμετρο 412 μ.

Τα τείχη του έχουν δεχτεί επισκευαστικές επεμβάσεις σε διάφορες χρονικές περιόδους. Ο οχυρωματικός περίβολος σώζεται κατά τμήματα έως το ύψος των 6,00 μ. περίπου και έχει μέσο πάχος 2,00 μ.
Υπήρχαν αρκετοί πύργοι κατά μήκος της περιμέτρου του κάστρου. Η κύρια πύλη βρισκόταν στο μέσον της νοτιοανατολικής πλευράς και ενισχυόταν αμυντικά από δύο πύργους.

Στην περίμετρο του τείχους και κυρίως κατά μήκος της καλύτερα διατηρημένης νότιας πλευράς του, αλλά και δευτερευόντως στη δυτική, υπάρχουν τοξωτές κανονιοθυρίδες, οι οποίες έχουν υποστεί κατά τη διάρκεια χρήσης τους πολλές μετασκευές και προσθήκες.
Αποσπασματικά σωζόμενα κατάλοιπα τοιχοποιιών διαφόρων φάσεων καθώς και τμήματα λιθόστρωτων δαπέδων υποδεικνύουν την ύπαρξη και άλλων αρχιτεκτονικών κατασκευών και κτιρίων.

Το βορειανατολικό τμήμα του κάστρου έκλεινε με διατείχισμα και λειτουργούσε ως εσωτερική ακρόπολη.

Πηγές