Μικρό Γαλλικό οχυρό με αστεροειδές σχήμα κρυμμένο πάνω σε ύψωμα στην περιοχή Κομμένο της Κέρκυρας, στη βόρεια πλευρά του όρμου των Γουβιών.

Ιστορία

Το οχυρό κατασκευάστηκε από τους Γάλλους το 1807.

Η Κέρκυρα ήταν υπό Γαλλική κατοχή σε δύο περιόδους: την περίοδο των Δημοκρατικών Γάλλων, επί Ναπολέοντος (1797-1799) και την περίοδο των Αυτοκρατορικών, με βάση τη Συνθήκη του Tilsit, μεταξύ των ετών 1807-1814.

Η ημερομηνία κατασκευής για το οχυρό στο Κομμένο αναγράφεται σε απεικονίσεις του 1887 (φωτο 2, 3 –μάλλον είναι αντίγραφα παλαιότερων) που βρίσκονται στην Εθν. Βιβλιοθήκη της Γαλλίας και όπου αναγράφεται ότι οι οχυρωματικές κατασκευές για την άμυνα των Γουβιών έγιναν το 1807.
Το οχυρό δεν υπάρχει σε παλαιότερους ενετικούς χάρτες.

Οι Γάλλοι εκείνη τη δεύτερη περίοδο (1807-1814) κατασκεύασαν κάποιες οχυρώσεις στα Γουβιά και στο νησάκι Βίδο. Για τις οχυρώσεις στο νησί Βίδο γνωρίζουμε ότι αργότερα ανακατασκευάστηκαν εκ βάθρων από τους Βρετανούς, και το 1864 ανατινάχτηκαν, με βάση τη συνθήκη του Λονδίνου του 1863 που προέβλεπε καταστροφή όλων των φρουρίων στην Κέρκυρα. Η οχύρωση όμως στη Γουβιά γλύτωσε, καθώς μετά από διαβήματα της ελληνικής αντιπροσωπείας, έγινε δυνατό να ανασταλεί η κατεδάφιση του συνόλου των φρουρίων στο νησί.

Το οχυρό απουσιάζει παντελώς από την ελληνική βιβλιογραφία. Η μόνη αναφορά που έχει βρεθεί είναι στο αρχαιολογικό δελτίο του 1988, όπου χαρακτηρίζεται, εσφαλμένα, ενετικό. Από εκεί προέρχεται και η κάτοψη του μνημείου (βλ. ΚΑΤΟΨΗ).

Ιστορικά, τα φρούρια σε σχήμα αστεροειδούς πολυγώνου εμφανίστηκαν όταν άρχισε η ευρεία χρήση της πυρίτιδας. Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν στην Ιταλία στα μέσα του 15ου αιώνα, και, γι’ αυτό το λόγο, ο τύπος αυτής της οχύρωσης ονομάζεται διεθνώς trace Italienne.
Πρόκειται για εξέλιξη των μεσαιωνικών πολυγωνικών φρουρίων στα οποία, μετά από κάποια εποχή, άρχισαν να τοποθετούνται ισχυροί προμαχώνες στις γωνίες για να αυξηθεί η άμυνα εναντίον των κανονιών. Οι προμαχώνες αυτοί έπρεπε να έχουν οξείες γωνίες για να μην εξουδετερώνονται εύκολα από τα εχθρικά πυρά. Τελικά τα φρούρια κατέληξαν να είναι ένας αριθμός μυτερών προμαχώνων σε ακτινωτή διάταξη. Αυτά τα αστεροειδή φρούρια είχαν μεγάλη διάδοση στην Ευρώπη μετά τον 16ο αιώνα.
Στην Ελλάδα, εκτός από το συγκεκριμένο οχυρό στο Κομμένο, δεν υπάρχει κανένα αυτοτελές φρούριο στο οποίο ολόκληρη η κάτοψη να είναι αστεροειδής. Υπάρχουν όμως αρκετοί προμαχώνες με οξείες γωνίες προσκολλημένοι σε φρούρια όπως της Μεθώνης, του Ρίου και τα δύο φρούρια της Κέρκυρας.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το οχυρό είναι μικρό. Έχει σχήμα εκφυλισμένου αστεροειδούς πενταγώνου με 5 κορυφές και 4 ακμές-πλευρές («εκφυλισμένο» επειδή 2 από τις πλευρές είναι ενωμένες σε μία μεγάλη πλευρά σχηματίζοντας μια «βάση»).
Η περίμετρος της οχύρωσης είναι 96 μέτρα. Το εμβαδόν εσωτερικά είναι 375 τετραγωνικά μέτρα.
Κάθε ακτίνα του αστεριού έχει μήκος 9 μέτρα και η βάση, στο νοτιοανατολικό μέρος του οχυρού, 24 μέτρα. Κατά μήκος κάθε ακμής του αστεροειδούς πολυγώνου υπάρχουν 10 ορθογωνικές τυφεκιοθυρίδες στοιχισμένες σε ευθεία γραμμή. Στη βάση του αστεριού, όπου και η είσοδος στο οχυρό, οι τυφεκιοθυρίδες είναι 27 (φωτο 8).

Το οχυρό διατηρείται στο αρχικό του ύψος και εκ πρώτης όψεως φαίνεται να είναι, εξωτερικά τουλάχιστον, σε καλή κατάσταση.

Δεν υπάρχουν πληροφορίες για τη διαμόρφωση του χώρου στο εσωτερικό του οχυρού όπου διακρίνονται διάφορα κτίσματα και βλάστηση. Η δορυφορική εικόνα δείχνει ότι το εσωτερικό δεν είναι ένα συμπαγές κτιριακό συγκρότημα.

Σε ιχνογραφίες του 1887 (φωτο 2 και 3) απεικονίζονται τρεις επιπλέον Γαλλικές οχυρωματικές κατασκευές για την άμυνα του όρμου Γουβιών. (Ο όρμος των Γουβιών ήταν σημαντικός επειδή εκεί βρισκόταν ο ναύσταθμος επί Ενετοκρατίας και προφανώς και κατά τη Γαλλική περίοδο.)
Η μία από αυτές τις επιπλέον οχυρώσεις φαίνεται ότι ήταν στο ίδιο ύψωμα, χαμηλότερα, δίπλα στη θάλασσα. Προφανώς πρόκειται για το «βρετανικό πυροβολείο» που το αρχαιολογικό δελτίο του 1988 αναφέρει ότι έχει ενσωματωθεί σε σύγχρονη ιδιωτική κατοικία.Οι άλλες δύο απεικονίζονται στο απέναντι ακρωτήριο, στη νότια πλευρά του όρμου των Γουβιών.

Δεν γνωρίζουμε (στον Καστρολόγο) αν σώζεται κάτι από αυτές τις πρόσθετες οχυρώσεις. Μάλλον όχι.

Πηγές