Ο Γάιος ή Γάης είναι το κεντρικό λιμάνι και η πρωτεύουσα των Παξών. Στον όρμο υπάρχει το νησάκι του Αγίου Νικολάου όπου δεσπόζει ένα ενετικό κάστρο.

Ιστορία

Δεν γνωρίζουμε κάτι για την ιστορία των Παξών κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο. Τον 11ο αιώνα και στις αρχές του 12ου το νησί το είχαν οι Νορμανδοί της Σικελίας. Μετά τους Νορμανδούς, έγινε για πολύ καιρό λημέρι πειρατών. Το 1215 έγινε κτήση του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Το 1259 θα είναι μεταξύ των εδαφών που θα πάρει προίκα από τον πεθερό του, τον Δεσπότη Ηπείρου Μιχαήλ Β’, ο Μανφρέδος της Σικελίας. Το 1267, μετά τον θάνατο του Μανφρέδου, θα γίνει κτήση του Ανδηγαυού βασιλιά της Νάπολης Καρόλου Α’ (Charles d’ Anjou).

Το 1374 οι Παξοί ήταν ανάμεσα στα εδάφη που πήρε κληρονομιά από τον πρίγκιπα Φίλιππο Β’ του Τάραντα ο Ιάκωβος του Μπω (Jacques des Baux ή Giacomo Del Balzo), γιος της αδερφής του Μαργαρίτας των Ανζού, που κληρονόμησε τους τίτλους του πρίγκιπα του Τάραντα, του πρίγκιπα της Αχαΐας και του Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης. Όμως η βασίλισσα της Νάπολης Ιωάννα Α’ του έφαγε την κληρονομιά, και ο Ιάκωβος του Μπω κατέφυγε για λίγο στην Κέρκυρα, που συμπεριλαμβανόταν στην κληρονομιά του Φιλίππου του Τάραντα.

Το 1381, μετά την εκθρόνιση της βασίλισσας Ιωάννας της Νάπολης, ο Ιάκωβος του Μπω διεκδίκησε τα δικαιώματά του στην κληρονομιά. Με την υποστήριξη κάποιων βαρώνων της Κέρκυρας όπως του Αδάμ Σαν Ιππόλυτο, προσέλαβε τη μισθοφορική εταιρεία των Ναβαρραίων και κατόρθωσε να αποκτήσει την εξουσία στην Κέρκυρα και στη γύρω περιοχή (Βουθρωτό και Παξοί). Στη συνέχεια ο Ιάκωβος ετοιμάστηκε να εκστρατεύσει με τους Ναβαρραίους στην Πελοπόννησο για να κατοχυρώσει μια άλλη κληρονομιά του, το Πριγκιπάτο της Αχαΐας.
Λίγο πριν φύγει, παραχώρησε με συμβολαιογραφική πράξη της 26 Νοεμβρίου του 1381 τους Παξούς στον Ενετό Αδάμ Σαν Ιππόλυτο (Adam San Ippolito) που τον είχε βοηθήσει. Ως τότε οι Παξοί ήταν φέουδο του Βερονέζου Φίλιππου Μαλέρβα, ο οποίος είχε το αξίωμα του καπετάνου της Κέρκυρας και που προφανώς είχε εναντιωθεί στη διεκδίκηση των νησιών από το Ιάκωβο. Πιθανόν ο Σαν Ιππόλυτο κατέβαλε και κάποιο ποσό στον Ιάκωβο του Μπω που χρειαζόταν λεφτά για την εκστρατεία του στον Μοριά.

Το 1383, μετά τον θάνατο τού Ιακώβου του Μπω (ίσως και από πιο πριν), οι Κερκυραίοι βαρώνοι (πρωτοστατούντος μάλιστα του Σαν Ιππόλυτο) έδιωξαν τη φρουρά των αγροίκων και αχώνευτων Ναβαρραίων από το φρούριο, και το νησί επανήλθε στο βασίλειο της Νάπολης.
Το 1386 η Κέρκυρα καταλαμβάνεται από τους Ενετούς και οι Παξοί γίνονται κτήση της Βενετίας. Ο φεουδάρχης Σαν Ιππόλυτο όντας Ενετός διατηρεί χωρίς πρόβλημα την ιδιοκτησία του νησιού. Η ενετοκρατία στο νησί θα κρατήσει μέχρι το τέλος της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας το 1797.

Τον πρώτο ενετό κύρη του νησιού διαδέχτηκε ο ανιψιός του Αδάμ Β’ Σαν Ιππόλυτο ο οποίος το 1423 ζήτησε και πήρε από την Βενετική Γερουσία την άδεια να χτίσει με δικά του έξοδα το κάστρο στη νησίδα του Αγίου Νικολάου για την προστασία του νησιού από τους πειρατές.

Η ύπαρξη του κάστρου καθώς και του κάστρου του Διαλέτου στη Λάκκα (που δεν σώζεται) εξασφάλισαν την ηρεμία στο νησί και ακολούθησε μια μακρά περίοδος ευημερίας. Από την αρχή της ενετικής κυριαρχίας φυτεύτηκαν πολλά ελαιόδεντρα στο νησί που έτσι εξελίχθηκε σε ελαιοπαραγωγικό κέντρο.

Τον Αδάμ Β’ διαδέχτηκε η αδελφή του Λουκεντία, που παντρεύτηκε το Ριχάρδο Αλταβίλλα, έναν από τους βαρώνους της Κέρκυρας. Το 1513 η οικογένεια Αλταβίλλα πούλησε το νησί στον Ιωάννη Αβράμη αντί 3600 δουκάτων, με την υποχρέωση να πληρώνει 100 δουκάτα το χρόνο στους Αλταβίλλα και τους κληρονόμους του. Επειδή n ο Αβράμης αναγκάστηκε να επιβάλλει βαριά φορολογία, πολλές οικογένειες από τους Παξούς κατέφυγαν στην Ήπειρο, στους Τούρκους.

Τον Σεπτέμβριο του 1537 ο Τούρκος ναύαρχος/πειρατής Μαρμπαρόσσα, μετά την αποτυχία του εναντίον της Κέρκυρας, έκανε επιδρομή στους Παξούς και δεν άφησε τίποτα όρθιο. Το 1571 έγινε νέα καταστροφή από τους Τούρκους και το νησί ερήμωσε. Όσοι γλύτωσαν έφυγαν και εγκαταστάθηκαν από τους Ενετούς στα Διαπόντια νησιά.

Οι Ενετοί αποχώρησαν από τους Παξούς το 1797. Μετά ήρθαν για λίγο οι Γάλλοι, οι Ρώσοι και μετά πάλι οι Γάλλοι.

Το 1814, οι Άγγλοι έγιναν κύριοι όλων των Επτανήσων, και στους Παξούς πήραν το φρούριο από τους Γάλλους χωρίς να δοθεί μάχη (αν και τα προηγούμενα χρόνια είχαν συμβεί αιματηρά επεισόδια μεταξύ ντόπιων και Γάλλων). Μάλιστα στην εκστρατευτική δύναμη των Άγγλων συμμετείχε ως ταγματάρχης ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με διοικητή τον φιλέλληνα Ριχάρδο Τσωρτς (Sir Richard Church).

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το νησί σήμερα είναι ακατοίκητο. Από το κάστρο σώζεται μέρος των τειχών, η μπαρουταποθήκη, η ενετική δεξαμενή, το παρατηρητήριο και μερικά κανόνια. Υπάρχουν και δύο μικρές εκκλησίες, ο Αϊ-Νικόλας και ο Αϊ-Ιωάννης.

Μέχρι τη δεκαετία του 1930 στο νησί δεν υπήρχε βλάστηση. Μετά δενδροφυτεύθηκε, με αποτέλεσμα το κάστρο να μη διακρίνεται πλέον εύκολα.

Πηγές